شاید بارها نام پارانویا یا بد گمانی به گوشتان خورده باشد. بد گمانی همانطور که از نامش پیداست، در زبان ساده به اختلالی گفته می‌شود که فرد به اطرافیان خود شک و ذن‌های غیر منطقی دارد و گمان می‌کند که اطرافیان او قصد صدمه زدن به او را دارند. البته این موضوع تنها به صدمه زدن محدود نمی‌شود، بلکه برخی افراد به همسر خود شک دارند و گمان می‌کنند که همسرشان قصد خیانت به او را دارد. در این مقاله قصد داریم این اختلال را به صورت کلی بررسی کنیم و به عمق آن برویم. پس اگر می‌خواهید با این اختلال بیشتر آشنا شوید، تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
فهرست مطالب
پارانویا یا بدگمانی چیست؟
اختلال شخصیت پارانوئید (PPD) یک نوع اختلال شخصیت غیر عادی است. در این اختلال فرد رفتارهای غیر عادی از خود نشان می‌دهد که برای اکثر افراد عجیب یا غیر معمول به نظر می‌آید. اختلال پارانویا یک بیماری مزمن و فراگیر بوده که با الگوهای مخرب فکر، رفتار و عملکرد خود را نشان می‌دهد. طبق تحقیقاتی که صورت گرفته است، حدود 21/1 الی 4/4 درصد از بزرگسالان ایالات متحده به این اختلال مبتلا هستند. این افراد دائما به دیگران مشکوک بوده و همیشه احساس می‌کنند که دیگران می‌خواهند به آنها ضرر برساند. این شک‌ها و بی‌اعتمادی‌ها کاملا بی دلیل هستند و این افراد مدام مشکوکند که اطرافیان قصد دارند آنها را تحقیر کنند، به آنها آسیب برسانند یا آنها را تهدید کنند. افرادی که دچار اختلال پارانوئید هستند، گمان نمی‌کنند که مشکلی در رفتار یا طرز فکرشان داشته باشند.
علائم اختلال پارانوئید کدامند؟
همانطور که گفتیم، این افراد باور نمی‌کنند که رفتار آنها غیر عادی است. حتی امکان دارد این رفتار را کاملا عادی و منطقی بدانند. اما این بدین معنی نیست این از این شک و بدگمانی اذیت نشده و عذاب نمی‌کشند. این افراد می‌توانند رفتاری سرخت یا خمصانه داشته باشند. اشخاصی که مبتلا به پارانوئید هستند، دائما طعنه آمیز رفتار کرده و اغلب اوقات موجب ناراحتی دیگران می‌شوند. مبتالایان پارانوئید گاهی اوقات نه از علائم پارانوئید بلکه از افسردگی و اضطراب نیز رنج می‌برند. علائم این بیماری به دو اختلال اسکیزوفرنی و اختلال شخصیت مرزی (BPD) شباهت دارد. به همین دلیل تشخیص این سه اختلال می‌تواند سخت باشد. از جمله از علائم اختلال پارانوئید شامل موارد زیر هستند:
بدگمانی نسبت به قصد دیگران
این افراد احساس می‌کنند همه قصد دارند به او آسیب برسانند.
شک داشتن
افرادی که پارانوئید هستند دائما به وفاداری اطرافیان خود و حتی نزدیک‌ترین اشخاص زندگی خود شک دارند.
شک و ذن مبتلایان پارانوئید آنقدر عمیق می‌شود که در کار کردن با دیگران به مشکل می‌خورند.
حساسیت شدید
افراد بد گمان نسبت به انتقاد دیگران به شدت حساس هستند و در صورتی که دیگران از آنها انتقاد کنند، ممکن است واکنش شدیدی نشان دهند.
زودجوشی
بدگمانی موجب می‌شود تا فرد سریع عصبانی شود و به گونه‌ای که به شدت از کوره در می‌روند.
کینه‌ای بودن
اختلال پارانویا از شخص مبتلا یک فرد کینه‌ای می‌سازد. به گونه‌ای که قرد نمی‌تواند بدی که دیگران در حق او کردند را فراموش کند و گاهی به فکر انتقام می‌افتند. در نتیجه افراد پارانوئید توانایی بخشیدن بدی‌های دیگران را ندارند.
رفتار سرد
از آنجایی که افراد پارانوئید به همه شک دارند، نمی‌توانند با کسی گرم رفتار کنند و معمولا در مواجه با دیگران رفتار سردی دارند.
حسادت شدید
یکی دیگر از علائمی که می‌توان در بیشتر افرادی که دچار اختلال پارانوئید هستند مشاهده کرد، حسادت شدید است.
منزوی و جدا شدن از جامعه
شک و بد گمانی شدید باعث می‌شود که افراد پارانوئید تا حد امکان از جامعه جدا و منزوی شوند و زیاد با کسی ارتباط برقرار نکنند.
استدلالی و تدافعی بودن
استدلالی و تدافعی بودن یکی دیگر از علائم پارانوئید است. زیرا افراد بدگمان فکر نمی‌کنند که رفتارشان بی منطق است و به همین دلیل وقتی به آنها می‌گوییید شک‌شان غیر منطقی محسوب می‌شود، شروع به استدلال آوردن و دلیل آوردن می‌کنند. همچنین در چنین شرایطی معمولا حالت تدافعی به خود گرفته و معتقد هستند که حق دارند این حس را داشته باشند.
مطلب مشابه: همه چیز درباره اختلال وسواس فکری و عملی (OCD) و درمان آن
نداشتن درک نسبت به اختلال خود
افراد پارانوئید معمولا در درک و قبول کردن اختلال خود مشکل دارند و توانایی درک خود را نسبت به این اختلال از دست داده‌اند.
نداشتن آرامش
تمامی این حس‌ها، شک‌ها، بی اعتمادی‌ها و … موجب می‌شود تا افراد بدگمان مدام فکر کنند که حتی نزدیکانشان قصد شومی نسبت به آنها دارند و به همین دلیل عذاب می‌کشند و آرامش ندارند.
سعی در فهمیدن معانی پنهان افراد
افراد پارانوئید دائما گمان می‌کنند که فرد مقابلشان از حرف یا عملی که می‌کند منظور دیگری دارد و معانی دیگری پشت کارش مخفی است و سعی در فهمیدن آن دارد. برای مثال اگر شخصی در حق آنها کار خیری انجام دهد، گمان می‌کنند که این کار خیر او خالصانه نبوده و از این کارش هدف شومی دارد.
دروغگو پنداشتن دیگران
اگر فردی دچار اختلال بد گمانی باشد، حرف هیچکس را باور نمی‌کند و دائما گمان می‌کند که همه به او دروغ می‌گویند و قصد دارند او را فریب دهند.
تمایل نداشتن به در میان گذاشتن خود
اختلال پارانوئید باعث می‌شود تا طرف حتی اطلاعات ساده‌ای نسبت به خود به دیگران ندهد. زیرا گمان می‌کند که ممکن است از این اطلاعات بر علیه او استفاده کنند و فرد مقابل با این اطلاعات به او آسیب برساند. این افراد به شدت نقاط ضعف، مشکلات شخصی یا حتی سطحی خود را پنهان می‌کنند.
اعتقاد به تئوری توطئه
این افراد به تئوری توطئه‌هایی که هیچ مدرک و استدلال درستی برای آنها وحود ندارد شدیدا باور دارند و بر واقعی بودن آن شدیدا تاکید دارند. این تئوری توطئه‌ها می‌توانند شامل این موضوع شوند که گروهی دنیا را کنترل می‌کند یا شخصی قصد دارد جاسوسی زندگی آنها را کند.
دلایل ابتلا به اختلال پارانوئید
این اختلال می‌تواند دلایل مختلفی دشته باشد اما دلیل آن به طور قطعی مشخص نیست. اما این موارد می‌توانند در به وجود آمدن آن نقش داشته باشند. این علل به شرح زیر هستند:
کم خوابی شدید
اگر شما یک شب یا حتی چند شب بی‌خوابی یا خوابی بی کیفیت داشته باشید، اتفاق خاصی برای شما نمی‌افتد. اما در صورتی که دچار کم خوابی شدید هستید یا خواب شما به شدت بی کیفیت است، امکان دارد بعد از گذشت مدتی دچار اختلال پارانویا شوید. چرا که مغز افراد با وجود کمبود کیفیت و کاهش زمان خواب قادر به پردازش و تحلیل درست نخواهد بود که به همین دلیل نسبت به اطرافیان خود شکاک می‌شود. اکثر این افراد ممکن است دچار سو تفاهم شوند یا درگیری زیادی با اطرافیان خود داشته باشند. اگر مدت کم خوابی شدت یابد، باعث ایجاد توهم می‌شود. بزرگسالان روزانه به 7 الی ساعت خواب احتیاج دارند و یکی از پایه‌های مهم سلامت روان و جسم آنها به شمار می‌رود.
تنش‌ها و فشار زندگی
همه افراد در زندگی خود به گونه‌ای با برخی از چالش‌های خود دست و پنجه نرم می‌کنند. استرس‌های شدید و نگرانی‌های روزمره در تشدید افکار پارانوئید و بدگمانی تاثیر زیادی دارد. در نتیجه پیشنهاد می‌کنیم برای کاهش تنش‌های روزمره خود زمانی را به استراحت اختصاص داده و برای این چالش‌ها از یک روانشناس کمک بگیرید. از جمله از فعالیت‌هایی که می‌توانید برای کاهش تنش‌های خود انجام دهید، وقت گذراندن با دوستان و افراد قابل اعتماد، ورزش، رژیم غذایی مغذی، مدیتیشن و … هستند.
اختلالت روانی
طبق تحقیقاتی که انجام شده است، برخی از اختلالات روانی می‌توانند در بروز پارانویا نقش داشته باشند، این اختلالات شامل موارد زیر هستند:
اسکیزوفرنی
یکی از این اختلالات اسکیزوفرنی است که تشخیص موقعیت فرد را دچار اختلال می‌کند. در چنین شرایطی فرد بیشتر اوقات نمی‌داند افکارش درگیر اختلال پارانوئید شده است. به همین دلیل باید حتما با یک روانشناس یا روانپزشک درمورد این موضوع صحبت کند. اسکیزوفرنی نوعی اختلال روانی مزمن محسوب می‌شود که معمولا باعث می‌شود فرد دست به تحریف واقعی زده و توهم را تجرب کنید. به همین دلیل نحوه برداشت او از عوامل محیطی، تفکر و شیوه رفتارهای او دستخوش تغییر می‌شود. توهم و سوء برداشت نیز در پارانوئید نقش زیادی دارند.
اختلالات مرزی
مود بعدی اختلالات مرزی است که در این اختلال فرد احساسات سریع و شدید لحظه‌ای را تجربه می‌کند. این افراد می‌توانند یک فرد را بسیار دوست داشته باشند و لحظه‌ای دیگر از او متنفر باشند یا هیچ حسی به او نداشته باشند. این اختلال می‌تواند زمینه ساز ایجاد اختلال پارانوئید یا همان بد گمانی شود. همچنین افرادی که به شخصیت مرزی مبتلا هستند، ترس شدیدی از رها شدن داشته و تنظیم احساسات خود خصوصا خشم دچار مشکل هستند.
استفاده از مواد مخدر
داروهای توهم زا و محرک‌هایی مانند کوکائین یا مت آمفتامین دارای ترکیباتی هستند که می‌توانند در برخی از افراد افکار پارانوئید را تشدید کنند. همچنین در صورتی که فردی به طور طولانی مدت شدیدا الکل مصرف کند، ممکن است موجب اختلال پارانوئید یا بد گمانی شود.
مطلب مشابه: همه چیز درباره حمله پانیک (علائم، دلایل و درمان حملات عصبی)
از دست دادن حافظه
بیماری‌هایی همچون آلزایمر، زوال عقل که با افزایش سن بیش می‌شوند، عملکرد درست و طبیعی مغز را دچار اختلال کرده و فرد را مشکوک و بد بین می‌کند. این افراد ممکن است اقدام به پنهان کردن وسایل قیمتی خود شوند یا نسبت به نزدیک‌ترین افراد خود مشکوک شوند.
برخی دیگر از دلایل اختلال پارانویا شامل موارد زیر هستند:
بیوه بودن
جدا شدن یا طلاق گرفتن والدین
ازدواج نکردن
زندگی در یک خانواده فقیر
ترومای دوران کودکی
سابقه خانوادگی
طبق تحقیقاتی که در سال 2017 صورت گرفت، احتمال ابتلا به این اختلال بین آمریکایی‌های آفریقایی تبار، بومیان آمریکایی و آمریکایی‌های اسپانیایی تبار نسبت به افراد دیگر بیشتر است. با این وجود تحقیقات بیشتری در چگونگی و دلیل شیوع این اختلال در گروه‌های نژادی خاص متفاوت است، وجود دارد. اما به طور کلی استرس نقش مهمی در بروز این اختلال دارد.
تحقیقات انجام شده در سال 2014 روی اختلال پارانوئید نشان می‌دهد که تفاوت کمی بین افراد سیاه پوست و سفید پوست برای ابتلا به این اختلال وجود دارد. با این حال، افراد سیاه پوست بیشتر در معرض علائم پارانویای غیر آسیب شناختی مانند عدم اعتماد قرار بگیرند.
بیماری‌های جسمانی
برخی از بیماری‌های جسمانی می‌توانند در بروز این اختلال موثر باشند که از جمله از آنها شامل آلزایمر، صرع، سکته، بیماری هانتینگتون، تومورهای مغزی و … هستند.
سالمندی
افراد مسن ممکن است به دلیل افزایش سن، مشکل در شنوایی، بینایی و سایر حواس، تفکر هذیانی یا پارانوئیدی را تجربه کنند.
ژنتیک
برخی از تحقیقات نشان می‌دهد که عامل ژنتیکی ممکن است مرتبط با پارانویا باشد.
قرار گرفتن در معرض سموم خاص
یک مطالعه روی 2232 نوجوان در بریتانیا نشان داد که قرار گرفتن در معرض سطوح بالاتر آلودگی هوا، منجر به تشکیل شصت درصد از تجربیات روان پریشی آنها شده که بعضی از آنها اعم از افکارا پارانوئیدی هستند.
عفونت
اگر فردی مبتلا به ویروس نقص ایمنی انسانی یا HIV باشد، مبتلا به یک وضعیت ثانویه می‌شود که به آن مانیای HIV نیز گفته شده که در این وضعیت فرد موجب علائم روان پریشی همچون پارانویا و توهمات دیداری می‌شود.
اختلال پارانوئید از چند سالگی شروع می‌شود؟
این اختلال معمولا در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی به وجود می‌آید. اما افراد مبتلا به اختلال پارانوید معمولا در خانواده‌های کم درآمد زندگی می‌کنند یا جدا شده و مجرد هستند.
انواع پارانویا کدامند؟
پارانویا با توجه سه درجه خفیف، متوسط یا شدید طبقه بندی شده و پارانویا در 3 اختلال بیشتر دیده می‌شود. این سه حالت شامل موارد زیر هستند:
اختلال شخصیت پارانوئید
اختلال شخصیت پارانوئید خفیف‌ترین نوع پارانویا محسوب می‌شود. این افراد معمولا بر خلاف اینکه حس بی اعتمادی به افراد دارند، معتقدند که عملکرد خوبی نسبت به زندگی و رفتار خود دارند. بینش فکری و شیوه برخورد مبتلا با این اختلال رابطه مستقیم دارد.
اختلال هذیانی
همانطور که گفتیم، پارانویا با یک هذیان یا باور نادرت همراه است. به همین دلیل تنها نشانه پارانویا در این مدل، تفکر هذیانی محسوب می‌شود. رفتار فرد با توجه به نوع تصوراتی که دارد، تغییر می‌کند. مثلا فردی که تحت تاثیر افکار هذیانی آزار و اذیت است، تصور می‌کند که فردی یا افرادی در حال جاسوسی و سخن چینی او هستند یا با نقشه‌های مرموزانه می‌خواهند به او آسیب برسانند. برخی از این افراد حتی گمان می‌کنند که با فردی مشهور در ارتباط هستند یا درگیر بیماری وحشتناکی شده‌اند.
اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی پارانوئید به عنوان شدید‌ترین و جدی‌ترین نوع پارانویا به شمار می‌رود. مشخصه باراز این نوع پارانویا، توهمات و هذیانات عجیب و غریب است. این افراد اغلب دنیا را گیج کننده تصور می‌کنند و اگر درمان نشوند، عملکرد بسیار ضعیفی خواهند داشت. تصور پخش افکار رادیور از نمونه توهمان این افراد است.
مطلب مشابه: همه چیز درباره ADHD (بیش فعالی) در بزرگسالان؛ علائم، پیشگیری و درمان
درمان اختلال شخصیت پارانوئید
خوشبختانه این اختلال قابل درمان است اما با حال اکثر افراد در پذیرش در مان این بیماری مشکل دارند. زیرا فردی که به این اختلال مبتلا است، علائم خود را غیر قابل توجیه نمی‌بیند و برای هر رفتار خود دلیل می‌آورد تا آن را توجیه کند و گمان می‌کند که رفتارهایش بسیار عادی و نرمال محسوب می‌شود. اما در صورتی که فرد قبول کند که در دوره درمان قرار بگیرد، جلسات مشاوره یا روان درمانی برای این افرا مفید خواهد بود. در این جلسات فرد آموزش می‌بیند که چگونه با اطرافیان خود رفتار کند و با آن کنار بیاید. اما روان درمانی همیشه به تنهایی برای درمان پارانوئید موثر نیست. در ادامه می‌توانید رایج‌ترین روش‌های رایج برای درمان اختلال شخصی پارانویید آشنا شوید. روش‌های درمانی اختلال پارانویا شامل موارد زیر هستند:
مصرف دارو
داروها می‌توانند تاثیر زیادی در درمان فرد دارد خصوصا اگر فرد پارانوئید علاوه بر پارانوئید، علئم افسردگی و اضطراب نیز داشته باشد. بیشتر داروهایی که افراد مبتلا به پارانوئید مصرف می‌کنند، داروهای ضد اضطراب هستند. جهت از بین بردن افمار هذیانی معمولا داروهای ضد روان پریشی تجویز می‌شود. به طور کلی داروهای پارانوئید باید حتما توسط پزشک با علائم فرد تجویز شود.
روان درمانی
درمان اختلال شخصیت پارانوئید با روان درمانی با توسعه مهارت‌هایی بر ایجاد همدلی، اعتماد، ارتباط، عزت نقس، روابط احتماعی و مهارت‌های ارتباطی تمرکز دارد. رفتار درمانی شناختی (CBT) نوعی روان درمانی است که به بیماران کمک می‌کند تا افکار و احساساتی را که بر رفتارها تاثیر می‌گذارند را درک کند. در طول دوره درمان، افراد یاد می‌گیرند که چگونه الگوهای فکری مخرب یا مزاحم را که تاثیر منفی بر رفتار دارند را شناسایی کرده و تغییر دهند.
درمان‌های دیجیتالی
محققان گزینه‌های درمانی دیجیتال را برای درمان این اختلال بررسی و استفاده کردند. از جمله مواردی که در این نوع درمان در نظر گرفته می‌شوند، شامل موارد زیر هستند:
برنامه‌های موبایل
شبکه‌های اجتماعی
واقعیت مجازی
درمان‌های مبتنی بر وب
Slowmo
این گزینه جلسات درمانی چهره به چهره را به صورت دیجیتالی را ارائه می‌دهد. این گزینه جهت کمک به کاهش پارانویا در مبتلایان به روان پریشی ایجاد شده است. طبق مطالعه‌ای که در سال 2021 انجام شد، شامل 361 شرکت کننده است که مزایای استفاده از SLOWMO را نشان داد. گرچه تحقیقات بیشتری برای درک بهتر اثرات آن نیاز است.
طب سنتی
اگر جز افرادی هستید که به تن سنتی اعتقاد دارید و برای درمان بیماری‌های خود از آن استفاده می‌کنید، این روش برای شما جواب می‌دهد. درب طب سنتی برای درمان این اختلال از داروهای گاهی استفاده می‌شود. برخی از گیاهان دارویی مانند دمنوش افتیمون و اسطوخدوس موجب کاهش این اختلال می‌شوند. متخصصین تب سنتی پیشنهاد می‌کنند که افراد مبتلا به پارانوئید از زعفران در رژیم غذایی خود استفاده کنند. همچنین برخی معتقدند که حجامت نیز می‌تواند به درمان این اختلال کمک کند.
روش تشخیص اختلال پارانوئید
برای تشخیص این اختلال، روانشناس علائم و سابقه پزشکی فرد را مورد بررسی قرار می‌دهد. همچنین روانشناس یک معاینه فیزیکی جهت بررسی شرایط دیگر فیزیکی انجام می‌دهد. سپس متخصص سلامت رون یک ارزیابی جامع انجام خواهد داد. او امکان دارد از فرد درمورد دوران کودکی، مدرسه، زندگی کاری و روابطش سوال کند. همچنین، متخصص سلامت روان احتمال دارد سعی کند رفتار فرد را با این سوال کند که چگونه به یک موقعیت تصور شده پاسخ می‌دهد، بسنجد.
مشکلات افراد پارانوئیدی در ازدواج
به جرات می‌توان گفت که ازدواج با شخصی که اختلال شخصیتی پارانوئیدی دارد، می‌تواند یکی از سخت‌ترین تجربه‌هایی باشد که فرد در زندگی خود دارد. این افراد دائما در زندگی مشترک خود نسبت به همسر خود شک دارند که این شک و بی اعتمادی موجب می‌شود که رفتارهای خشونت آمیزی انجام دهند. در برخی شرایط ممکن است به علت شک و تردیدی که نسبت به شخص مقابل خود دارند دست به کارهای خشونت آمیز مانند ضرب و شتم یا حتی قتل بزنند. چراکه فردی که به اختلال بد گمانی مبتلا است، گمان می‌کند که شخص مقابلش به او خیانت می‌کند یا به او دروغ می‌گوید اما به دلیل اینکه همسرش به او خیانت نکرده یا به او دروغ نمی‌گوید این موضوع را رد می‌کند. رد کردن این موضوع باعث خشمگین شدن او و پیش آمدن اتفاقات بدتری می‌شود.
در نتیجه اگر قصد ازدواج با شخصی را دارید، ابتدا به رفتارهای او توجه کنید و در صورتی که هر کدام از علائم پارانوئید را در او مشاهده کردید، یا ازدواج خود را به هم بزنید یا از او بخواهید که با یک متخصص صحبت کند. یا اگر در ازدواجی قرار دارید که فرزندتان پارانوئید است، حتما قبل از طلاق از او بخواهید که با یک پزشک متخصص صحبت کند چراکه این اختلال با جلسات روان درمانی و دارو قابل حل است.
آیا می‌توان از اختلال شخصیت پارانوئید پیشگیری کرد؟
گرچه راه پیشگیری برای اختلال شخصیت پارانوئید وجود ندارد، با این حال درمان می‌تواند به فرد مبتلا به اختلال پارانوئید اجازه دهد تا راه‌های موثر تری برای مقابله با افکار و موقعیت‌های تحریک کننده یاد بگیرد.
چشم انداز (آینده) اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟
چشم انداز این اختلال معمولا به این بستگی دارد که فرد مشکل خود را بپذرید و برای درمان این اختلال اقدام کند یا خیر. گاهی اوقات روان درمانی می‌تواند پارانویا را کاهش دهد و عملکرد روزانه فرد را محدود کند. در صورت درمان نشدن این اختلال، توانایی فرد در ایجاد و حفظ روابط و … دچار اختلال خواهد شد.
جمع‌بندی
در این مقاله درمورد همه چیز درباره اختلال پارانویا صحبت کردیم. اختلال پارانویا نوعی بدگمانی و شک است که فرد نسبت به زندگی خود و اطرافیانش دارد. فردی که به پارانویا مبتلا است، معمولا گمان می‌کند که همه قصد دارند به او ضربه بزنند یا اطرافیانش به او دروغ گفته و به او خیانت می‌کنند. این افراد به همین دلیل معمولا کینه توز، پرخاشگر و گوشه گیر هستند و به هیچکس حتی نزدیکانشان اعتماد نمی‌کنند. اختلال پارانویا می‌تواند به دلیل ژنتیک، بیماری‌های جسمی، بیماری‌های روانی و … ایجاد شود. خوشبختانه این اختلال درمان داشته و با روان درمانی، دارو درمانی و … قابل درمان است.
شما دیگر چه اطلاعاتی درمورد این اختلال دارید؟ نظرات خودتان را برای ما بنویسید.
نظرات کاربران