آیا تا به حال ترس شدید داشتید که چند دقیقه طول بکشد؟ قلبان از تپس بیوفتد و احساس کنید که نمیتوانید نفس بکشید؟ این علائم میتوانند به معنای حمله پانیک یا همان حمله عصبی باشند. این حملهها ممکن است زندگی افراد را دچار مشکلات زیادی کرده و آن را مختل کند.
این اختلال نوعی وضعیت روانی است که یکی از اختلالات اضطرابی محسوب میشود که با هجوم ناگهانی وحشت به بیماری و ترس شخص از وقوع مجدد آن همراه است. امروز در مقاله همه چیز درباره پانیک اتک میخواهیم این اختلال را به طور کلی مورد بررسی قرار دادیم. پس اگر میخواهید با این احتلال آشنا شوید، با ما همراه باشید.
فهرست مطالب

پانیک اتک یا حمله عصبی چیست؟
همه افراد هنگام مواجهه با لحظات مختلف احساسی دچار ترس و اضطراب شدهایم، زیرا این واکنش کاملا طبیعی بوده و بدن ما در موقعیتهای مختلف از خود واکنش نشون میدهد. فردی که دچار این اختلال است به طور منظم حملات ناگهانی، وحشت و ترس را تجربه میکند که اغلب این واکنشها دلیل خاصی ندارند. این حمله یک نوع ترس یا هراس جدید است که در صورت عدم وجود خطر واقعی یا علت ظاهری موجب واکنشهای شدید جسمی میشود. این حمله بسیار ترسناک بوده و فرد کنترل خود را از دست میدهد.
در چنین شرایطی فردی که دچار حمله پانیک میشود، راه تنفسی او متوقف شده و احساس میکند دچار حمله قلبی یا مرگ خواهد شد. بر اساس ویرایش پنجم دستور العمل تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM- 5)، حمله پانیک همان افزایش ناگهانی ترس یا ناراحتی شدید است که در عرض چند دقیقه به اوج خود میرسد.
بسیاری از افراد در طول زندگی خود تنها یک یا دو بار دچار حمله پانیک شدهاند و مشکل آنها برطرف شده است. اما اگر فردی بیش از چهار بار این حمله را تجربه کرد، ممکن است دچار بیماری شده باشد که همان اختلال هراس یا پانیک اتک است. طبق گزارشاتی که در سال 2019 منتشر شد، دو الی چهار درصد افراد جهان دارای این اختلال هستند. علائم این اختلال معمولا بین سنین 20 الی 24 سالگی ظاهر میشوند.
این حملات چندان زندگی افراد را تهدید نمیکنند اما ممکن است ترسناک باشند و کیفیت زندگی شما را تحت تاثیر قرار دهد. در نتیجه در صورت مشاهده این اختلال باید با پزشک مراجعه کنید.
علائم اختلال پانیک کدامند؟

حملات پانیک معمولا ناگهانی بوده و بدون هشدار یا دلیل خاصی خود را نشان میدهند. این نشانهها احتمال دارد در هر زمان، در هر مکانی مانند رانندگی با اتومبیل، مرکز خرید، هنگام خواب یا حتی وسط یک جلسه کاری ظاهر شوند. حمله پانیک ممکن است گاه به گاه یا یا حتی به طور مکرر اتفاق بیافتد.
همانطور که کمی پیش گفتیم، حمله پانیک در عرض چند دقیقه به اوج رسیده و مدت زمان آن بین 5 الی 20 دقیقه طول میکشد که معمولا 10 دقیقه اول فرد با اوج این علائم رو به رو میشود. در موارد شدید، علائم پانیک ممکن است بیش از 1 ساعت طول بکشند. در نتیجه، بعد از فروکش کردن حمله فرد احساس خستگی و فرسودگی میکند. این نشانهها شامل موارد زیر هستند:
- احساس بروز یک خطر غریب الوقوع
- ضربان قلب سریع و تپنده (پانیک و پی وی سی قلبی)
- تعریق
- لرزش بدن
- تنگی نفس و احساس خفگی (پانیک و تنگی نفس)
- گرفتگی
- حالت تهووع (پانیک و مشکلات گوارشی)
- گرفتگی شکم
- درد قفسه سینه
- سردرد
- سر گیجه، سبکی سر یا ضعف
- بی حسی یا احساس سوزن سوزن شدن دست و پا
- ترس از دست دادن کنترل بدن (خصوصا حمله پانیک در خواب)
- ترس از مردن
این اختلال یک سری نشانههای روانشناختی میتواند داشته باشد که شامل بی خوابی، زنگ زدن گوش، ایجاد مشکل در تمرکز فرد، کاهش میل جنسی، احساس گیر کردن غذا در گلو و احساس وحشت و سراسیمگی هستند. این اختلال میتواند چندین بار در روز برای فرد اتفاق بیافتد ی ممکن است هر هفته یا هر ماه رخ دهد.
گاهی اوقات فرد احساس میکند که میخواهد حمله پانیک بگیرد و با تشخیص به موقع و انجام راههای مقابله جلوی این مشکل را بگیرد. اختلال پانیک در زنان بیشتر از مردان اتفاق میافتد.
علت ایجاد اختلال پانیک یا وحشت زدگی چیست؟

تا به حال علت دقیقی برای ایجاد این اختلال مشخص نشده و نمیدانیم که چرا حمله پانیک رخ میدهد اما ممکن است بعضی از عوامل در بروز یا شدت آن نقش داشته باشند که شامل موارد زیر هستند:
عوامل زیست شناختی و جسمانی
اگر میزان برخی از هورمونهای بدن بهم بریزد میتواند موجب پانیک اتک شود. موقعیتهایی مانند بارداری، کم کاری یا پرکاری تیروئید، دیابت، بیماریهای کلیوی و مواردی این چنینی در سیستم هورموی بدن اختلال ایجاد میکنند که موجبات این اختلال را فراهم میکنند.
اثر ژنتیک و ارث در بروز پانیک اتک
یکی دیگر از مهمترین علائم بروز این اختلال عوامل ژنتیکی و ارثی است. اگر شما در خانوادهای زندگی میکند که اقدام درجه یک شما این اختلال را داشتهاند، احتمال اینکه شما نیز دچار این اختلال شوید زیاد است. البته این اختلال به ژن خاصی وابسته نیست، بلکه ترکیب برخی از ژنها میتواند باعث ایجاد اختلال هراس یا وحشت شود.
تاثیر محیط و اجتماع در اختلال پانیک
محیط و اجتماع یکی دیگر از علل شایع این اختلال محسوب میشود. بسیاری از افراد به علت داشتن مشکلات خانوادگی یا تغییرات ناگهانی در محیط زندگی مانند مرگ عزیزان، زلزله، بیماری و … دچار ترس یا اضطراب شوند. گاهی اوقات این استرس و ترس آنقدر ادامه پیدا میکنند که به حمله پانیک منجر میشوند.
برخی از تحقیقات نشان میدهند که واکنش طبیعی شما در هنگام مبارزه یا فرار ممکن است حملات پانیک را ایجاد کند. برای مثال اگر در جنگل با یک خرس یا گرگ مواجه شوید، بدن شما به صورت غریزی از خود وکنش نشان میدهد. در چنین شرایطی بدن شما برای آماده شدن با شرایط تهدید کننده زندگی، باعث بروز نشانههایی مانند افزایش ضربان قلب و تنگی نفس میشود. با این وجود، دلیل اینکه چرا این اختلال بدون دلیل رخ میدهد، مشخص نیست.
انواع حمله پانیک یا اختلال هراس
اختلال پانیک انواع مختلفی دارد و در تمامی افراد یکسان نیست. به همین دلیل با تفاوت انواع آنها، فرد نیز دچار احساسات مختلفی میشود. حال در این بخش به انواع این اختلال میپردازیم.
اختلال هراس خاص| Specefic Phobias
فوبیا یکی از اختلال اضطرابی محسوب میشود و منظور از فوبیا احساس ترس شدید از یک موضوع غیر منطقی است. فردی که دچار فوبیا میشود، احساس میکند که در صورت مواجهه با موضوعی که فوبیا آن را دارد، بدترین اتفاق ممکن رخ خواهد دد. به همین دلیل، هنگام مواجهه با موقعیت دچار احساس استرس و ترس شدید میشود.
به عنوان مثال، فردی که آکروفوبیا یا ترس از ارتفاع دارد، هنگامی که در ارتفاع یا بلند قرار دارد، دچار اخساس ترس شدید میشود. در چنین شرایطی فرد احساس ترس، تنگی نفس، حالت تهووع و …. میکند. البته فوبیا انواعی مختلفی مانند ترس سوراخهای ریز کنار هم، ترس از اعداد، مار و … دارد.
اختلال هراس اجتماعی| Social Anxiety Disorder
اختلال هراس اجتماعی همانطور که از نامش پیداست، یک نوع اختلال است که فرد هنگام قرار گرفتن در اجتماع و جمع احساس ترس و وحشت شدید میکند و حتی فکر اینکه در جمع حضور بگیرد نیز او را دچار ترس میکند. اختلال انگزایستی دیسوردر کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار میدهد، به گونهای که فرد حتی از گفت با غریبهها و افرادی که صاحب قدرت هستند مانند استاد دانشگاه، معلم، رئیس حوزه کاری و …. اجتناب میکند. زیرا این افراد میخواهند احساس ترس را تحمل نکرده و آرام باشند.
هراس از مکانهای شلوغ یا آگورافوبیا| Agoraphobia
منظور از این اختلال این است که فرد هنگام حضور در مکانهای نا آشنا یا فضای بز دچار ترس و استرس میشود، به همین دلیل تلاش خود را میکند که در محیط خانه یا محل کار بماند و به محیطهای ناآشنا نرود. این افراد اگر به طور اتفاقی در چنین مکانی قرار بگیرند دچار حملات پانیک و اضطراب شدید میشوند.
ترس از تنهایی و تنها ماندن
این اختلال جز انواع اختلال هراس در کودکان است. اما اختلال تنها ماندن و تنهایی، مختص کودکان نیست و بزرگسالان نیست. بلکه این اختلال زمانی ایجاد میشود که فرد یا کودک در یک زمان با از دست دادن عزیزان یا دوستان خود نیز با مشکل مواجه میشود. این موضوع در برخی مواقع به یک اختلال تبدیل شده و میتواند با تنش و حملات عصبی همراه شود.
اختلال پانیک در خواب
این اختلال در خواب و معمولا هنگام شب اتفاق میافتد که باعث میشود فرد با ترس و دلهره از خواب بیدار شود. در چنین موقعیتی فرد به سختی میتواند نفس بکشد و تپش قلب نیز خواهد گرفت. هراس و پانیک در شب با هم تفاوت دارند. چرا که کسانی که در خواب دچار هراس شبانه میشوند از آن بی خبر هستند و ممکن است هنگام خواب با هراس از تخت بیرون آمده و شروع به داد زدن و گریه کردن کنند. اما حمله پانیک اینگونه نیست، در این حمله فرد بعد از خواب دچار حمله شده که مدت زمان آن نیز طولانی است و بعد از آن طول میکشد تا بتواند دوباره به خواب برود. دلیل این حملات هنوز مشخص نشده است اما طبق تحقیقات موجود، زمانی که یک موضوع در پردازش مغز و سیستم عصبی تاثیر بگذارد و موجب ترس و اضطراب شود، اختلال هراس رخ میدهد.
اختلال بد شکلی هراسی
اختلال بد شکل هراسی یک نوع اختلال روانی است که امکان دارد فرد به دلیل داشتن شرم و اضطراب در جمع حضور پیدا نکند. فردی که این اختلال را دارد معمولا زمان زیادی را جلوی آینه میگذارند و بدن ظاهر خود را مورد ارزیابی قرار میدهد. سپس با ارزیابی ظاهر خود احساس میکند که زیبایی کافی جهت حضور در اجتماع و جمع را ندارد. در نتیجه معمولا دچار ترس و اضطراب میشود.
بیشتر افرادی که دچار این اختلال هستند معمولا فکر میکنند میتوانند با استفاده از آرایشهای غلیظ نقصهای خیالی خود را پوشش دهد. این اختلال بیشتر در سنین نوجوانی و در هر دو جنس دختر و پسر رخ میدهد.
فاکتوهای خطر بروز اختلال پانیک
علائم این اختلال در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی خود ر نشان میدهند که زنان نیز بیشتر تر از مردان در معرض ابتلا به آن قرار دارند. در نتیجه، احتمال بیشتری وجود دارد که به این اختلال مبتلا شوند. برخی از عوامل احتمال بروز آن را افزایش میدهند که شامل موارد زیر هستند:
- داشتن سابقه خانوادگی حملات پانیک یا اختلال هراس
- مواجهه با استرسهای عمده زندگی مانند مرگ یا بیماری جدی یکی از عزیزان
- برخورد با یک رویداد آسیب زا مانند تجاوز جنسی یا یک حادثه جدی
- بروز تغییرات عمده در زندگی مانند طلاق یا اضافه شدن نوزاد جدید
- سیگار کشیدن یا مصرف بی رویه کافئین
- داشتن سابقه سو استفاده جنسی در کودکان
آیا حمله عصبی پانیک خطرناک است؟ عوارض احتمالی اختلال پانیک
اگر فرد برای درمان خود اقدام نکند، ممکن است در تمامی زمینههای زندگی خود به مشکل بخورد که این زمینهها شامل موارد زیر هستند:
- ایجاد فوبیاهای خاص مانند ترس از رانندگی یا ترک خانه
- نیاز به مراقبت پزشکی مکرر برای رفع نگرانیهای مربوط به سلامتی و سایر شرایط پزشکی
- اجتناب از حضور در موقعیتهای خاص اجتماعی
- بروز مشکلات در محل کار یا مدرسه
- بروز افسردگی، اختلالات اضطرابی و سایر اختلالات
- افزایش افکار خودکشی یا سایر مواد مخدر
- مشکلات مالی
همچنین در برخی از افراد این اختلال ممکن است با آگورافوبیا همراه باشد. درواقع این افراد به دلیل اینکه میترسند که اگر از خانه خارج شوند دچار این حمله شده و نتوانند کمک بگیرند، در خانه مانده و بیرون نمیآیند. این اختلال در روند رشد کودکان تاثیر منفی گذاشته و آن را دچار تاخیر میکند. چرا که این حمله ممکن است حضور در مدرسه یا روابط اجتماعی آنها را تحت تاثیر قرار دهد.
آیا میتوان از بروز جملات پانیک پیشگیری کرد؟
این اختلال یک بیماری طولانی مدت بوده که روند درمان آن سخت است. اکثر افرادی که دچار اختلال پانیک هستند با درمان تنها علائم خود را کمرنگتر میکنند. در نتیجه، پیشگیری از بروز این علائم اهمیت زیادی دارد. یکی از کارهایی که میتوانید برای پیشگیری از علائم یا شدت این اختلال انجام دهید اجتناب از مصرف الکل و مواد مخدر و کنترل رژیم غذایی خود است. برای مثال میتوانید مصرف کافئین را در برنامه غذایی خود کمرنگتر کنید و تا حد امکان قهوه، چایی یا هر مواد غذایی که داخل آن کافئین دارد را مصرف نکنید.
آیا میتوان از ابتلا به اختلال هراس پیشگیری کرد؟
همانطور که کمی پیش بیان کردیم، دلیل این اختلال مشخص نیست و تجربه آن میتواند بسیار سخت و غیر قابل تحمل باشد. اما راههایی برای پیشگیری از ابتلای آن وجود دارد که ممکن است به طور قطعی جواب ندهد. یکی از کارهایی که میتوان انجام داد، مصرف نکردن الکل، کافئین، سیگار، تحریک کنندهها و داروهای اعتیاد آور است. شاید مصرف نکردن این موارد به طور کلی غیر ممکن باشد اما میتوان میزان مصرف آنها را کاهش داد.
همچنین شما باید استرس و اضطراب خود را مدیریت کنید. چرا که یکی دیگر از دلایلی که خطر ابتلا به این اختلال را افزایش میدهد، داشتن استرس و اضطراب است. علاوه بر این، اتفاقات دردناکی مانند از دست دادن عزیزان یا سو استفادههای جنسی نیز در افزایش خطر ابتلا به این اختلال نیز نقش دارد. در نتیجه در صورتی که فرد با اتفاقات دردناک مواجه شد، باید از یک متخصص برای گذراندن این دوره سخت کمک بگیرد تا دچار اختلالات سخت مانند اختلال هراس نشود.
اختلال هراس چگونه تشخیص داده میشود؟
اگر تا به حال دچار این حملات شدید یا هر کدام از نشانههای اختلال هراس را داشتید برای کنترل آن به پزشک متخصص مراجعه کنید. همچنین در لحظهای که حمله پانیک به شما دست داد سریعا با اورژانس تماس بگیرید. اورژانس آزمایشات مختلفی انجام میدهد و در صورت نیاز پزشک یک نوار قلب برای شما تجویز میکند. پزشک با نوار قلب از اینکه حمله قلبی شدیدی به شما دست نداده و خطر جدیای شما را تهدید نمیکند، اطمینان پیدا میکند. سپس در صورتی که شرایط قلبی شما نرمال باشد، او شما را به یک دکتر عمومی میفرستد. دکتر عمومی شما را از لحاظ اعصاب و روان معاینه میکند و در صورتی که اختلال هراس داشته باشید، برای درمان آن اقداماتی انجام میدهد. جهت تشخیص دقیق شما باید تستهای زیر را انجام دهید:
- معاینه فیزیکی کامل
- آزمایش خون برای بررسی تیروئید و سایر شرایط پزشکی
- آزمایشات احتمالی مربوط به قلب مانند نوار قلب
- ارزیابی روانشناختی مانند صحبت درمورد علائم، ترسها یا نگرانیها، شرایط استرسزا، مشکلات در روابط اجتماعی یا خانوادگی، سابقه خانوادگی و موقعیتهایی که ممکن است از حضور در آنها اجتناب کنید
- مصرف کردن یا نکردن الکل یا سایر مواد مخدر
معیارهای اصلی برای تشخیص اختلال پانیک یا هراس
از نظر پزشکان تمامی کسانی که دچار حملات پانیک میشوند، به این اختلال دچار نیستند. طبق راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM- 5) که توسط انجمن روانپزشکان آمریکا منتشر شده است، معیارهای زیر برای تشخیص این اختلال مهم هستند:
بیمار به طور غیر منتظره و مکرر اختلال هراس را تجربه کند.
بیمار در طول یک ماه، حداقل یک بار مورد حمله یا نگرانی شدید از بروز آن قرار بگیرد. معمولا ترس مداوم از عواقب حمله، مانند از دست دادن کنترل بدن، حمله قلبی یا تغییرات قابل توجه رفتار باعث بروز دوباره حمله شود.
حملات پانیک بیمار ناشی از مصرف الکل، مواد مخدر، ابتلا به بیماری یا شرایط روانی دیگری مانند هراس اجتماعی یا وسواس نباشد. چرا که فردی که به این اختلال مبتلا است، بی دلیل دچار حمله پانیک میشود.
انواع روشهای درمانی اختلال هراس
درمان این اختلال به طور صد در صد امکان پذیر نیست و ارهایی که پزشک مغز و اعصاب انجام میدهد، برای کنترل کردن علائم آن است. درواقع بیمار با روشهای مختلف افکار و اعمال خود را تغییر میدهد تا عملکرد بهتری در برابر ترسهای خود داشته باشد. با داشتن یک روش درمانی صحیح، شدت و تعداد دفعات حمله پانیک کاهش یافته و عملکرد فرد روز به روز بهتر میشود. روان درمانی و دارو درمانی دو گزینه درمانی هستند که اکثر پزشکان از آنها استفاده میکنند. با توجه به سابقه و شدت اختلال هراس، ممکن است یک یا هر دو روش برای درمان این اختلال استفاده شود.
روان درمانی
در این نوع درمان، پزشک به شناخت بیشتر این اختلال و حملات آن کمک میکنند. یکی از روان درمانیها، درمان رفتاری- شناختی است که شما با توجه به تجربیات شخصی خود، علائم پانیک را دسته بندی میکنید. به همین ترتیب، درمانگر به شما کمک میکند تا از این طریق حمله پانیک خود را به شیوه ایمن کنترل کنید. برای مشاهده نتایج این نوع درمان شما به تلاش و زمان زیدی نیاز دارید و ممکن است در هر فرد متفاوت باشد. برای مثال تاثیرات این روش در یک فرد میتواند بعد از یک هفته و در فرد دیگر بعد از چند ماه خودش را نشان دهد.
دارو درمانی
دارو درمانی در کاهش علائم مرتبط با حملات پانیک و افسردگی کمک کند. برای دارو درمانی معمولا داروهای زیر تجویز میشوند:
مهار کننده باز جذب سروتونین| SSRIs
این نوع داروها، داروهای ضد افسردگی هستند که عوارض جانبی کمی دارند. به همین دلیل به عنوان اولین گزینه برای درمان اختلال پانیک تجویز میشوند. داروهای SSRIs توسط سازمان غذا و داروی آمریکا برای درمان اختلال هراس تایید شدهاند. برخی از این داروها شامل فلوکستین، پاروکستین و سرترالین هستند.
مهار کنندههای باز جذب سروتونین و نوراپی نفرین| SNRIs
این داروها دسته دیگری از داروهای ضد افسردگی هستند که توسط FDA برای درمان این اختلال تایید شدهاند.
بنزودیازپینها
این داروها آرامش بخش سیستم عصبی مرکزی هستند. بنزودیازپینها نیز توسط سازمان FDA تایید شدهاند و آلپرازولام و کلونازپام از انواع آنها هستند. این داروها به دلیل اینکه اعتیاد آور هستند، برای مدت طولانی تجویز نمیشوند. همچنین بنزودیاپینها میتوانند با داروهای دیگر تداخل دارویی داشته باشند و عوارض جانبی خطرناکی برای بیمار به دنبال داشته باشند.
جمعبندی
در این مقاله به همه چیز درباره پانیک اتک یا همان اختلال هراس پرداختیم. این اختلال یک نوع ترس یا هراس شدید است که بدون وجود خطر واعی یا علت ظاهری خودش را با واکنش شدید جسمانی نشان میدهد. علائم این اختلال میتواند شامل احساس بروز یک خطر غریب الوقوع، ضربان قلب سریع و تپنده، تعریق، لرزش بدن، تنگی نفس و احساس خفگی، حالت تهووع و … باشد. علت این اختلال هنوز به صورت دقیق مشخص نشده است اما عواملی همچون زیست شناختی و جسمانی، ژنتیک و ارث، تاثیر محیط و اجتماع و …. در بروز آن نقش دارند. برای درمان این بیماری معمولا از دو روش دارو درمانی یا رفتار درمانی استفاده میشود.
شما چه اطلاعات دیگری از این اختلال دارید؟ آیا خودتان یا اطرافیانتان به این اختلال مبتلا هستید؟ نظرات و تجربیات خود را برای ما بنویسید.
نظرات کاربران