اختلالات خودشیفته یا نارسیستیک از یک افسانه یونانی گرفته شده است که طبق این افسانه شخص جوانی به نام نارسیوس تصویر خود را آب میبیند و عاشق تصویر خود میشود. فرد خودشیفته هم مانند نارسیوس از خودش یک تصویر غیر واقعی و ایدهآل ساخته است و عاشق آن شده است. اما در عین حال، شخصی دارای اختلال خودشیفته دارای فقدان اعتماد بنفس و احساس نا امنی است که خودش هم خبر ندارد. مطمئنا با این توضیحات متوجه شدهاید که امروز در این مقاله میخواهیم به چه موضوعی بپردازیم. امروز در مقاله همه چیز درباره اختلال خودشیفتگی میخواهیم به تمامی جنبههای این اختلال از جمله علل، نشانهها، نحوه درمان و … بپردازیم.
فهرست مطالب
اختلال شخصیت خودشیفته چیست؟

همانطور که بیان کردیم، ریشه این اختلال به یک افسانه یونانی باز میگردد که در این افسانه شخصی به نام نارسیوس عاشق تصویر خود در آب میشود. اختلال خودشیفته یا همان Narcissistic Personality Disorder یکی از انواغ مختلف اختلالات شخصیت است که فرد در آن حس بزرگ بینی دارد. فرد خودشیفته توجه و تجسین بیش از حد نسبت به خود داشته و همدلی ضعیفی با دیگران دار که همین موضوع روابط وی را آشفته میسازد. این فرد اعتماد بنفس کاذبی دارد که زیر نقاب اعتماد بنفس بالا، عزت نفس شکننده خود را پنهان کرده است. این نوع افراد معمولا انتقاد پذیر نبوده و حتی در برابر کوچک ترین انتقاد نیز آسیب پذیر هستند.
علائم اختلالات خودشیفته

افراد خودشیفته مغرور و خود محور به نظر میرسند که معتقدند از بقیه انسانها برتر هستند. این افراد به راحتی قابلیت مدیریت احساسات خود را ندارند. همانطور که اشاره کردیم، خودشیفتهها در برابر انتقاد واکنش شدیدی نشان میدهند و ممکن است رفتارهای تکانشی همچون رابطه جنسی پر خطر و قمار انجام دهند. در ظاهر این افراد با اعتماد بنفس بنظر میرسند در حالی که عزت نفس بسیار شکنندهای دارند. افراد خودشیفته همیشه مایل هستند که در راس قدرت باشند. این اختلال معمولا در اوایل بزرگسالی پدیدار میشود و میتواند در هر فردی متفاوت باشد. اما به طور کلی دارای نشانه و ویژگیهای زیر است:
- اهمیت دادن به خود به صورت اغراق آمیز
- خود را مستحق تحسین مداوم و بیش از حد دانستن
- رویای داشتن موفقعیت، قدرت، درخشش، زیبایی و همسر ایدهآل
- تحقیر کردن افراد رده پایین اجتماعی
- انتظار پذیرفتن بی چون و چرا انتظارشان از دیگران
- استفاده کردن از دیگران جهت رسیدن به مقصودشان
- اهمیت ندادن به نیاز و احساسات دیگران
- حسادت به دیگران و اعتقاد به حسادت دیگران به آنها
- رفتاری متکبرانه همراه با خودستایی و ادعا
- بسیار حساس و زودرنج بودن
- بی تاب و عصبی شدن در صورت طولانی شدن درمان
- بی تفاوت و خونسرد بودن در حین داشتن مشکلات بین فردی
- داشتن واکنش همراه با عصبانیت و پرخاشگری جه نشان دادن برتری خود و حقیر بودن طرف مقابل
- دارای مشکل در تنظیم احساسات
- مشکل در مواجه با استرس و پذیرش تغییرات
- مشکل در مواجه با استرس و پذیرش احساسات
- داشتن احساسات نهفته همچون نا امنی، شرم، آسیب پذیری و حس حقارت
- اغراق در صمیمیت با دیگران به ویژه با افراد ثروتمند و خاص
- بزرگنمایی دستاوردهای خود و کوچک شمردن دستاوردای دیگران
- عدم توانایی یا نداشتن تمایل به شناسایی احساسات یا نیازهای دیگران
- شاخ و برگ دادن به مشکلات خود و نداشتن علاقه به شنیدن مشکلات دیگران
- معتقدند از همه برترند و باید با افراد خاص هم تراز خود نشست و برخاست کنند.
- در صورتی که با آنها رفتار ویژهای نداشته باشید، صبر خود را از دست داده و عصبی میشوند.
- افراد خودشیفته مشکلات درون فردی داشته و به سرعت احساس کم توجهی و بی اعتنایی میکنند.
- در مقابل تغییر ناسازگار هستند و نمیتوانند استرس خود را کنترل کنند.
- اگر کامل نباشند استرس میگیرند و افسرده میشوند.
- در درون خود با حسهایی مانند نداشتن امنیت، شرمندگی، حقارت و آسیب پذیری دس و پنجه نرم میکنند.
چه علائمی در زنان بیشتر قابل مشاهده است؟

برخی از علائم موجود در زنان بیشتر قابل مشاهده است یا احتمال دارد برخی از علائم در زنان باشد اما در مردان مشاهده نشود. این اختلال هم در زنان و هم در مردان وجود داشته و ممکن است برخی از علائم بین این دو جنس متفاوت باشد. برخی از علائم یا نشانههای رایج در خودشیفتگی در زنان شامل موارد زیر هستند:
- احساس اغراق آمیز از اهمیت داشتن و استحقاق خود
- دغدغه بیش از حد درمورد وضعیت ظاهری بدن
- تمایل به استثمار دیگران برای رسیدن به منافع شخصی
- عدم همدلی نسبت به احساسات و نیازهای دیگران
- مشکل در پذیرش انتقاد یا بازخورد
- نگرش متکبرانه و تحقیرآمیز نسبت به دیگران
- ناتوانی در حفظ روابط سالم
- حسادت به موفقعیت یا توجه دیگران
- تخیلات بزرگ نمایانه قدرت، زیبایی یا موفقیت
علائم خودشیفتگی در مردان
برخی از علائم موجود در خودشیفتگی مردان شامل موارد زیر هستند:
- اعتقاد به اینکه آنها خاص یا منحصر به فرد بوده و باید با افراد به همان اندازه با موقعیت بالا ارتباط داشته باشند.
- نیاز دارند که دائم توسط دیگران تحسین شوند و به آنها توجه شود.
- اشتغال به قدرت، ثروت و موقعیت خاص را تصور میکنند.
- نسبت به دیگران نگرش متکبرانه و خودخواهانه دارند.
- این افراد رفتار تکانشی داشته و به رفتار پر خطر یا بی پروا تمایل دارند.
- اگر احساس ارزشمندی آنها به چالش کشیده شود، حالت تدافعی یا تهاجمی پیدا میکنند.
اگر اختلال خودشیفتگی یا نارسیسم داشتیم به چه دکتری مراجعه کنیم؟
اگر شخصی را میشناسید که این اختلال را داشته باشد یا خودتان این اختلال را داشتید باید به پزشک مراجعه کنید که برای اینکار هم به روانشناس و هم به روانپزشک میتوانید مراجعه کنید که توضیحات آن به شرح زیر هستند:
روانپزشکان
روانپزشک به پزشکانی گفته میشود که میتوانند اختلالات شخصیت را درمان و تشخیص دهند. همچنین میتوانند دارو تجویز کرده و درمان را ارائه دهند.
روانشناسان
روانشناس به متخصص سلامت روان گفته میشود که مدرک پیشرفته روانشناسی بوده و در زمینه تشخیص و درمان اختلالات شخصیت آموزش دیدهاند. روانشناسان میتوانند درمان ارائه دهند اما نمیتوانند دارو تجویز کنند.
علل اختلال شخصیت خودشیفته
براساس تحقیقات موجود ژنتیک میتواند تاثیر زیادی ر ایجاد این اختلال باشد. علاوهبر این، عوامل محیطی نیز میتوانند تاثیر زیادی داشته باشند که شامل موارد زیر هستند:
- مورد سو استفاده یا بی توجهی قرار گرفتن در دوران کودکی
- اهمیت بیش از حد به کودک و نازپرورده بار آوردن او
- انتظارات غیر واقعی والدین
- بی قید و بندی در امور جنسی
- تاثیرات فرهنگی
- چگونگی تشخیص اختلال خودشیفته
تشخیص این اختلال کمی چالش بر انگیز است، زیرا:
- زیرا این اختلال میتواند با انواع اختلالات دیگر همپوشانی داشته باشد. بدین معنا که ممکن فرد هم اختلال خودشیفتگی داشته باشد و هم یک اختلال دیگر و اختلال دیگر او، خودشیفتگی را پوشش دهد.
- ممکن است فردی که دچار اختلال خودشیفتگی شده است، نتواند این اختلال را تشخیص دهد و مشکلات زندگی خود را تقصیر افراد دیگر بندازند و آنها را سرزنش کند.
- همانطور که گفتیم، مرد خودشیفته انتقاد پذیر نیست، به همین دلیل، نسبت به انتقاد و ضعفهای خود بسیار حساس عمل میکند. به همین دلیل احتمال دارد شما نتوانید درمورد رفتارر او و اینکه رفتار او تا چه حد بد است صحبت کنید.
اما به طور کلی برای تشخیص این اختلال داشتن حداقل 5 مورد از معیارهای زیر ضروری است:
- تمایل به بزرگ نمایی
- اشتغال ذهنی بی حد و حصر نسبت به قدرت، استعداد، زیبایی یا عشق ایده آل
- اعتقاد به منحصر به فرد بودن
- نیاز به تحسین بیش از حد
- توقعات و انتظارات نابجا در پیشرفت و ادامه درمان
- سو استفاده از دیگران برای رسیدن به اهداف خود
- عدم همدلی و تمایل به درک احساسات و نیازهای دیگران
- حسادت به دیگران و در عین حال اعتقاد به اینکه دیگران به آنها حسادت میکنند.
- داشتن رفتارهای متکبرانه
عوامل خطر اختلال خودشیفتگی
اختلال خودشیفتگی بیشتر در مردان مشاهده میشود تا زنان که معمولا در نوجوانی یا اوایل بزرگسالی قابل مشاهده است. برخی از کودکان از خود ویژگیهای شخصیتی خودشیفته را نشان میدهند اما نباید آن را با داشتن اختلال خودشیفتگی اشتباه گرفت. زیرا این موضوع اقتضای سن آنها بوده و لزوما این اختلال را ندارند.
علت اصلی این اختلال دقیقا معلوم نیست اما محققان معتقدند شیوههای فرزندپروری افراطی یا بی اعتنایی در کودکانی که از نظر بیولوژیکی آسیب پذیرند، میتواند در بروز اختلال ناسیسم تاثیر بگذارد. وراثت و عوامل نوروبیولوژی هم در توسعه اختلال خودشیفتگی تاثیر دارد.
آیا میتوان با تست آنلاین به خودشیفته بودن یا نبودن خود پی برد؟
آزمونهای خود ارزیابی آنلاین زیادی وجود دارد که ممکن است به شما کمک کند که بدانید آیا این اختلال را دارید یا خیر. البته لازم به ذکر است که این تستهای آنلاین، جایگزین تشخیصهای حرفهای نیستند و معیار قابل اعتمادی برای تشخیص اختلال خودشیفتگی محسوب نمیشوند. این اختلال باید توسط یک متخصص تشخیص داده شود. اما با این وجود چند آزمون آنلاین خودارزیابی محبوب وجود دارد که میتواند بینشهایی درمورد ویژگیهای خودشیفتگی ارائه دهد:
تست NPI
این تست یک پرسشنامه 40 گزینهای است که توسط روانشناس رابرت راسکین و هوارد تری در سال 1979 تهیه شده است. این پرسشنامه 7 جنبه خودشیفتگی را مورد بررسی قرار میدهد که این 7 جنبه شامل اقتدار، برتری، نمایش گرایی، استحقاق، بهره کشی، خود کفایی و غرور هستند.
تست شخصی سه گانه تاریک
در این ویژگی 3 ویژگی شخصیتی تاریک مورد بررسی قرار میگیرند که اعم از خودشیفتگی، ماکیاولیسم و روان پریشی هستند. آزمون سه گانه شخصیت از 27 عبارت تشکیل شده است که از افراد خواسته میشود تا میزان موافقت یا مخالفت خود را با هر عبارت ارزیابی کنند.
تست خودشیفتگی پاتولوژیک یا PNI
تست خودشیفتگی پاتالوژیک یک پرسشنامهای 52 سوالی است که دو بعد خودشیفتگی را میسنجد که اعم از بزرگواری و آسیب پذیری هستند.
درمان خودشیفتگی
افرادی که مبتلا به این اختلال هستند، فکر نمیکنند که دارای این اختلال هستند و خود را کاملا بدون مشکل و ایراد میدانند. در نتیجه افراد خودشیفته به دنبال درمان نمیروند. در صورتی که هم که بروند، به دلیل نشانههای افسردگی، مصرف الکل و مواد مخدر یا مشکلات دیگر روانی است. اما مواردی همچون توهینهای مرتبط با عزت نفس آنها، پذیرش بیماری و پیگیری درمان خودشیفتگی روند درمان آنها را سختتر میکند.
درمان خودشیفتگی در طب سنتی
لازم است بدانید که درمان شناخته شدهای برای این اختلال وجود نداشته و هدف از درمان، ارائه گزینههایی جهت کاهش شدت علائم و بهبود کیفیت زندگی است. طب سنتی همچون آیورودا، طب سنتی و داروهایی گیاهی ممکن است به عنوان مکما روان درمانی سنتی جهت درمان خودشیفتگی مورد استفاده قرار بگیرند. شواهد مختلف نشان میدهد که این روش میتواند در درمان بیماری خاص موثر باشد.
تغییر بهبود سبک زندگی برای درمان خودشیفتگی
جهت دریافت نتایج مطلوب تر فرد باید در طول درمان سبک زندگی خود را نیز بهبود ببخشد. تغییر در سبک زندگی کمک میکند تا روند درمان راحتتر شود. برخی از راهکارها جهت بهبود سبک زندگی به شرح زیر هستند:
فرد مورد نظر نباید مواد خدر، نوشیدنیهای الکلی و … را مصرف کند زیرا موجب رفتارهای منفی میشود.
برای بهتر شدن سبک زندگی فرد خودشیفته بهتر است 3 بار در هفته ورزش کند.
انجام تکنیکهای تمدد اعصاب همچون یوگا و مدیتیشن جهت کاهش استرس و اضطراب مفید و تاثیر گذار است.
درمان فردی که به اختلال خودشیفتگی است، به زمان نیاز دارد. پس در صورتی که دچار خودشیفتگی هستید، اهداف خود را ذهن مرور کنید تا خسته یا نا امید نشوید. فرد خودشیفته چهت امیدواری میتواند به خود یادآوری کند که با درمان شدن، میتواند روابط قبلی خود را درست کند یا زندگی متعادلتری داشته باشد. همچنین فراموش نکنید که نباید صبر خود را از دست دهید و باید برای دستیابی به موفقیت صبور باشید.
اختلال شخصیت خودشیفتگی یا نارسیسم چه عوارضی به دنبال دارد؟
همانطور که در بخشهای قبلی اشاره کردیم، این اختلال میتواند روابط و زندگی فرد را مختل کند و عوارض زیادی به دنبال دارد. در این بخش عوارض بیشتری را نام میبریم که اعم از:
- ایجاد مشکلاتی در روابط اجتماعی خصوصا روابط دوستانه و زناشویی
- وجود مشکلات متعدد در محیط کار یا مدرسه
- داشتن افسردگی و اضطراب
- ابتلا به مشکلات جسمی و فیزیکی
- سو استفاده از مواد مخدر یا الکل
- رفتار یا تفکرات خودکشی
نحوه پیشگیری از بروز پیشگیری اختلال خودشیفتگی
در بخشهای قبلی گفتیم که علل اختلال خودشیفتگی به طور دقیق معلوم نیست در نتیجه راههای مشخصی برای پیشگیری از این اختلال وجود ندارد. اما با رعایت موارد زیر میتوان تا میزان زیادی از بروز این اختلال یا همان خود بزرگ بینی جلوگیری کرد. از جمله از این موارد میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
درمان سریع مشکلات و بیماریهای سلامت روان در کودکی
جلسات درمان خانوادگی برای پیدا کردن روشهای ارتباط سالم یا مقابله با تنشهای عاطقی یا تعارضات
شرکت در جلسات فرزند پروری و کمک گرفتن از مددکاران اجتماعی یا روانشناسان در صورت نیاز
گفتگو درمانی که به عنوان روشهای روان درمانی شناخته میشود اولین و اصلیترین راه برای درمان این اختلال است.
از آنجایی که این اختلال با اختلالهای دیگر همچون افسردگی یا سایر بیماریهای روانی همراه است، باید اقدامان پزشکی نیز برای درمان این بیماریها صورت بگیرد. برای مثال، برای اینکه یک فرد خود شیفته بداند چگونه بهتر با بقیه افراد ارتباط برقرار کند، باید به جلسات گفتگو درمانی برود تا بتواند از روابط خود لذت بیشتری ببرد. در این روش فرد خودشیفته میتواند:
- روابط کاری بهتری داشته باشد.
- در روابط شخصی خود پیشرفت کند.
- نقاط قوت و پتانسیلهای خود را شناسایی کند تا بتواند در برابر انتقاد و شکست مقاوم باشد.
- احساسات خود را بشناسد و بتواند آنها را مدیریت کنید.
- از پس مسائل مرتبط با عزت نفس بر بیاید.
- بتواند به تعریف اهداف واقعی خود بپردازد.
شخصیت فرد به راحتی تغییر نمیکند که به همین دلیل روند دمان و بهبودی در زمان کم محقق نمیشود و ممکن است چندین سال طول بکشد. گاهی فرد خودشیفته یا هر فرد دیگری طی این مدت به علت خستگی میلی به ادامه دادن درمان ندارد و میخواهد آن را رها کند. اما باید به یاد داشته باشد که ادامه دادن این روند میتواند در بهبود این اختلال بسیار موثر باشد و زندگی او را راحتتر کند. بدین ترتیب فرد خود بزرگ بین باید تحت هر شرایطی در جلسات درمانی خود حاضر شود، به حرفهای تراپیست خود عمل کند و در صورت تجویز دارو، آن را مصرف کند. در چنین شرایطی به مرور زمان میتواند تغییرات مثبتی در خود احساس کند.
در این قسمت، چند مورد از علائم را برای شما بیان میکنیم که علت و راه درمان آنها را نیز برای شما شرح میدهیم. این علائم به شرح زیر هستند:
احساس اغراق آمیز از اهمیت دادن به خود: علت این نشانه ژنتیک بوده و راه درمان آن از طریق دارو درمانی است.
عدم همدلی به دیگران: علت این نشانه که با روان درمانی درمان میشود، تربیت بیان شده است.
نیاز به تحسین: علت نشانه نیاز به تحسین در افراد نارسیست تجارب زندگی بوده و از طریق تغییر سبک زندگی درمان میشود.
استمثار دیگران: ساختار مغز میتواند علت این نشانه باشد که درمان آن از طریق خودسازی صورت میگیرد.
ناتوانی در پذیرش انتقاد: برای درمان این نشانه باید از مدیتیشن و ذهن آگاهی کمک گرفت چرا که علت آن ویژگیهای شخصیتی است.
حق به جانب بودن دائمی: این نشانه از فاکتورهای محیطی نشات میگیرد و با خانواده درمانی درمان میشود.
تمایل به تغییر یا کنترل دیگران: تاثیرات اجتماعی و فرهنگی علت این نشانه است که با روش شناختی- رفتاری درمان میشود.
بی ثباتی عاطفی: ترومای دوران کودکی میتواند باعث بی ثبات رفتاری شود. برای این نشانه گروه درمانی تشخیص داده شده است.
کمال گرایی: کمال گرایی معمولا به دلیل احساس نا امنی و اعتماد به نفس پایین ایجاد میشود که درمانی برای آن ارائه داده نشده است.
چگونه با افراد خودشیفته رفتار کنیم؟
شاید شما در محیط کار، خانواده، دوستان و … شخصی را میشناسید که این اختلال را دارد و میخواهید بدانید که چگونه میتوان با اینگونه اشخاص رفتار کرد. پیش از هر چیز باید بدانید که تعامل و ارتباط برقرار کردن با افراد خودشیفته کار آسانی نیست. خصوصا اگر شخصی که با او زندگی مشترک تشکیل داده اید خودشیفته است باید چند نکته را بدانید تا با حساسیت بیشتری با این اشخاص رفتار کنید. برخی از این راهکارها به شرح زیر هستند:
حد و مرزها را مشخص کنید
افراد خودشیفته بیش از هر چیزی به خودشان اهمیت داده و خود محور هستند. این افراد گمان میکنند که به هر مکانی که بخواهند میتوانند بروند، حق دیدن وسایل شخصی شما را دارند یا میتوانند برای شما تایین کنند که چه احساسی داشته باشید. افراد خود بزرگ بین بدون خواسته شما، معمولا به شما مشاوره و توصیه میکنند و در قبال آن چیز دیگری طلب میکنند. افراد خودشیفته از شما میخواهند که در محیطهای عمومی درمورد مسائل خصوصی خود صحبت کنید. به همین دلیل باد اوایل ازدواج یا قبل از آن، به آنها بگویید میخواهید حریم شخصی خود را داشته باشید و اگر به توصیه او نیاز داشته باشید خیلی ساده از او میپرسید.
منتظر باشید تا عقب نشینی کند
در صورتی که در مقابل یک شخص خود بزرگ بین بیاستید، او بی شک با خواسته دیدی برمیگردد. بی شک کاری میکند که شما احساس گناه کنید یا فکر کنید فردی غیر منطقی و زورگو هستند. یا حتی ممکن است نقش بازی کند و با شما همدردی کند. در چنین شرایطی اگر تسلیم او شوید و به خواستههای جدیدش تن بدهید، دوباره به قدم اول برمیگردید و ممکن است برای دفعه بعدی او شما را جدی نگیرد. بدین ترتیب، کارتان سختتر میشود.
خود را مقصر ندانید
فرد خودشیفته اشتباهات خود را نمیپذیرد و مسئولیت اشتباه خود را نمیپذیرد. حتی سعی میکند رفتارهای منفی خود را به دیگران نسبت دهد. گاهی افراد برای حفظ آرامش خود ترجیح میدهند که کاری که در آن تقصیری ندارند را گردن بگیرند. اما شما نباید به دلیل خطاهای فرد دیگر تن به این حقارت بدهید. زمانی که مقصر شخص دیگری است و شما نیستید، تقصیر را گردن نگیرد. در نتیجه در چنین شرایطی صبر کنید و تقصیر را گردن نگیرد تا فرد خودشیفته گارد خود را پایین بیاورد و از این کار خسته شود.
به دنبال پشتیبان و حامی باشید
ماندن در یک رابطه عاطفی با یک فرد خودشیفته میتواند باعث خستگی عاطفی و احساسی فرد شود. در نتیجه بهتر است با خانواده، دوستان و دوستان جدید خود وقت بگذرانید. اگر بیشتر وقت خود را در منزل صرف میکنید، به دنبال سرگرمی و کلاسهای آموزشی جدید بروید. یا حتی میتوانید در کارهای خیر داوطلب شوید.
جمعبندی
در این مقاله به اختلال خودشیفتگی، تعریف آن، علائم، عوارض، درمان، راههای رفتار با فرد خودشیفته، علت و … پرداختیم. خودشیفتگی یک اختلال روانی است که میتواند به دلایلی همچون ژنتیکی، فرهنگی و … ایجاد شود. خودشیفته از کلمه نارسیسم میآید که ریشه آن به یک افسانه یونانی باز میگردد. افراد خودشیفته دارای اعتماد بنفس پایین و کاذب، حق به جانب بودن، ناتوانی در روابط سالم، مشکل در پذیرش یا انتقاد و بازخورد، نداشتن همدلی نسبت به احساسات و نیازهای دیگران و …. هستند.
منبع: webmd.com
نظرات کاربران