ژانر که به آن گونه نیز میگویند، برای دسته بندی فیلمها طبق شباهتهای موضوعی و داستان که فیلم دارد، به کار میرود. این کلمه، یک کلمه فرانسوی است که معنای آن دسته و نوع است. همانطور که میدانید، ژانر یا سبکهای مختلفی وجود دارد که هر کدام داستانهای متفاوتی را به نمایش میگذارند. برخی از انواع این فیلمها شامل فانتزی، ترسناک، کمدی، وسترن، دلهره آور، معمایی و … هستند. بیشک برخی از این ژانرها را میشناسید یا شاید اطلاعات کمی از آنها دارید. اما امروز در مقاله انواع ژانر فیلمها قصد داریم درمورد این ژانرها صحبت کنیم و آنها بیشتر مورد بررسی قرار دهیم.

ژانر چیست؟
ژانر یک اصطلاح ادبی است که محتوای نوشتاری، داستان، رمان، شعر و … با یا توجه به مشابهتهایی در فرم، محتوا، موضوع و عواملی از این قبیل طبقه بندی میکند. بعدها این اصطلاح از ادبیات به هنرهای دیگر مانند سینما و موسیقی و در عشر جدید بازیهای رایانهای راه پیدا کرد.
چند ژانر داریم؟
در تعداد ژانرها معمولا تعداد متفاوتی اعلام میشود. تعداد ژانرهایی که توسط نویسندگان و کارشناسان سینمایی تایید شدهاند، بین ۹ الی ۳۳ مورد هستند. اما طبق مقایسه دسته بندیهای موجود توسط کارشناسان، میتوان گفت که ژانرهای شناخته شده حدود ۱۵ مورد هستند.
انواع ژانر فیلمها
همانطور که گفتیم، ژانر به معنای دسته یا نوع فیلم است که با توجه به آن، داستان فیلم پیش میرود. در این بخش انواع ژانرهای فیلم را به شما معرفی میکنیم تا با آنها بیشتر آشنا شوید.
کمدی

این ژانر با میتوان به عنوان قدیمیترین ژانر سینما معرفی کرد. کمدی به فیلمی که بتواند شما را بخنداند گفته میشود. در تحلیل متون نمایشی و طبق ریشههای درام تا یونان باستان، کمدی در مقابل تراژدی قرار دارد. در صورتی که شخصیت داستان در انتهای فیلم سر انجام خوبی داشته باشد کمدی و در غیر اینصورت تراژدی است. این تعارف تا قرنها رواج داشت برای مثال در نمایشنامههای ونیزی، هیاهوی بسیار برای هیچ اثر شکسپیر کمدی و دیگر آثار او که شامل هملت، مکبث و ریچارد سوم هستند، تراژدی محسوب میشوند. ژانر کمدی خود به گونههای مختلفی اقسیم میشود که شامل موارد زیر هستند:
کمدی بزن و بکوب
این نوع کمدی به شوخیهای فیزیکی دلالت دارد که در بیشتر کمدیهای کلاسیک مشاهده میشود.
کمدی هجویه
این کمدی، شوخی با قراردادهای ژانری همراه است که برخی از آنها شامل کارهای مل بروکس و برادران زوکر میشوند.
کمدی سیاه
کمدی سیاه شوخیهای حساس یا تاریک است که معمولا در زندگی روزمره غم انگیز بوده و افراد به شکل کمدی به آن نگاه نمیکنند. برادران کولن یکی از سرآمدن کمدی سیاه محسوب میشوند که فارگو نمونهای از آنها است.
مطلب پیشنهادی: بهترین فیلم های کلاسیک؛ لیست 15 فیلم برتر کلاسیک تاریخ سینما
درام

این سبک نیز تعریف گسترده ای دارد و به اثرات جدی گفته میشود. اما اگر بخواهیم تعریف مشخصی از آن بدهیم، میتوانیم بگوییمم که درام شامل فیلمهایی است که فیلم هایی با لحن و احساسات خود هیجانات خاصی را به مخاطب انتقال میدهند، در دستههای دیگر قرار دارند. به طور کلی این نوع ژانر داستانی جدی را بدون لحن یا تمهیدات ژانری روایت میکنند. درام با توجه به موضوع و فضای داستان به نمونههای خرد تری تقسیم میشود. درنتیجه فیلم درام میتواند درام تاریخی، درام جنگی، درام اجتماعی، درام زندگی نامهای، درام ورزشی، درام جنایی و حتی پلیسی باشد.
ژانر موزیکال

این ژانر به تئاتر موزیکال در آمریکا، ابتدای قرن بیستم باز میگردد. این نمایشها نمونههای عامیانهتری از اپرا بودند که به دلیل محبوبیت بعد سینمای کلامی و رنگی شدن آن، وارد دنیای فیلمسازی نیز شدند. عصر طلایی این ژانر در سالهای دهه چهل تا شصت وجود داشت و میتوان نمونههای مشهوری مانند داستان وست ساید را نام برد.
این ژانر به فیلمهایی گفته میشود که در آنها موسیقی و آواز خوانده شود. با وجود اینکه موزیکال ژانر پویایی نیست و تعدد موزیکالها در سال به انگشتان دست هم نمیرسند، همواره محافل سینمایی و آکادمی به این ژانر نگاهی مثبت و محترمی داشتهاند. سوئینی تاد، بینوایان و لالالند برخی از این نمونههای متاخر و موفق این ژانر محسوب میشوند.
ژانر ثریلر یا دلهره آور

به این ژانر مهیج یا هیجان آور نیز گفته میشود که کارکرد آن انتقال هیجان به مخاطب بوده و چند مولفه و ابزار کلی دارد که موجب میشود به آن دلهره آور گفته شود. این مولفهها شامل تعلیق و دلهره هستند. این ژانر به گونهای است که شخصیت اصلی داستان قصد دارد کاری را انجام دهد اما به دلیل تهدیدات بیرونی و وجود موانع در طول مسیر روی لبه تیغ حرکت میکند. با توجه به فضا و موقعیت این ژانر میتواند فضا و موقعیت متفاوتی داشته باشد.
تریلر سیاسی در بستر قدرت و سیاست اتفاق میافتد. برای مثال jfk اولیور استون که به پرونده تحقیقات ترور کندی میپردازد. تریلر جنایی یک گونه رایچ شحصیت را به دنیای جرم جنایت میبرد. برای مثال هفت در تکنوتریلر که یک حال و هوای تکنولوژی دارد و عموما با هکرها سر و کار دارد. یا فیلم دختری با خالکوبی اژادها یک تریلر جاسوسی است و همانطور که از نامش پیداست، به قصههای جاسوسی مربوط میشود. بیشتر اقتباسهایی صورت گرفته از رمانهای جان لوکاره در این دسته قرار دارد. از جمله از آنها شامل بندزن، خیاط، سرباز، جاسوس نیز هستند که در تریلر روانشناختی قرار دارند و ما با شخصیتی مواجه دچار بحرانهای روانی بوده یا عامل فشار روی شخصیت جنبه روانشناسانه دارد. برای مثال فیلم سرگیجه و بیشتر آثار آّلفرد هیچکاک که معمولا میتوان ژانر تریلر با مثال فیلمهای او شرح داد.
مطلب مشابه: بیوگرافی و بهترین فیلم های تام هاردی؛ لیست فیلم ها و درباره زندگی شخصی او
ژانر اکشن

اگر بخواهیم کلمه اکشن را به فارسی برگردانیم، میتوانیم آن را حادثهای معنا کرد. در یک فیلم اکشن، فرد انتظار دارد که داستان طبق درگیری شخصیتها پیش برود. این درگیری میتواند شامل تعقیب و گریز، پیاده یا وسیله نقلیه شود یا حتی تن به تن باشد. به مرور زمان تاکید روی اکشن به معنای کنش افزایش یافته و امروزه دیگر فیلمهایی تولید میشویم که تنها کنشهای فیزیکی برای تعریف داستان نیست بلکه بهانهای برای خود اکشن هستند. برای مثال فیلم مکس دیوانه، جاده خشم و سری فیلمهای جان ویک نمونههایی هستند که تعاریف این ژانر را دگرگون کردند.
در فیلمهای اکشن، گاهی مبارزات تن به تن آنقدر پررنگ میشوند که ژانر فیلم به رسمی تبدیل میشود که به آن کاراتهای نیز میگویند و در آنها عدهای از مردم مدام با هم درگیر میشوند. در این راستا، اسطورههایی همچون بروس لی و جکی چان به دنیای سینما معرفی شدند.
ژانر عاشقانه

اگر بخواهیم کمی بیشتر رو این ژانر زوم کنیم، ژانر عاشقانه یا همان رومنس زیر مجموعه ژانر درام است اما به دلیل استقبال زیادی که از این ژانر میشود، باعث شده تا این ژانر به عنوان یک ژانر مستقل در نظر گرفته شود. در این نوع ژانر مخاطب ماجرای عاشقانه را تماشا میکند که در تلاش هستند که به هم برسند و میتواند پایان غمگین یا خوشی داشته باشد. از جمله از آنها میتواند به قصه عشق، کازابلانکا و تایتانیک اشاره کرد که بسیار مشهور هستند.
اما اگر میخواهید سراغ فیلمهای عاشقانهای بروید که اشک نریزید یا ناراحت نشوید، میتوانید سراغ فیلمهای کمدی- رمانتیک بروید که در اینگونه عاشقانهها، شما اوقات خوشی را سپری میکنید.
ملودرام

یکی دیگر از ژانرهای سینمایی، ملو درام است که خیلی از کارشناسان آن را زیر مجموعه فیلمهای درام میدانند. البته برخی از منتقدان به این ژانر نگاهی تحقیر آمیز داشته و آن را درامهای رقیق شدهای میدانند که قصد دارند احساسات مخاطب را برانگیخته کنند. اما خیلی از نمونههای ملودرام وجود دارند که توسط منتقدان تحسین شدهاند.
این ژانر معمولا روی روابط عاشقانه تمرکز ندارد زیرا بیشتر اوقات داستان بر روی روابط انسانی متمرکز است و این روابط به واسطه در متقابل به عمق و احساسات فرد میرسد. از جمله از نمونههای ژانر ملودرام میتوان به مرد بارانی، خدمتکار یا حتی فیلم فرانسوی و معروف دست نیافتنی اشاره کرد.
معمایی

نام این ژانر، به گونهای است که برخی گمان میکنند در ژانر معمایی شخصیت اصلی داستن سعی درد یک معما را حل کند. اما داستان فیلمها لزوما به معنای حل معما نیست. بلکه فیلمهای معمایی یا همان mystery به فیلمهای مرموز یا رازآلودی گفته میشوند که معمولا همه چیز مشکوک بوده و ممکن است درطی فیلم از اطلاعات عجیب و شوک آوری پرده برداری شود. در نتیجه شخصیت اصلی داستان و مخاطب در طی داستان سعی در پیدا کردن جواب است. یکی از بهترین مثالهای این نوع فیلمها سریال شرلوک است.
ژانر معمایی به دلیل عناصر و الگوهای نزدیک و مشترک با خیلی از موارد با ژذانر تریلر مرتبط شده که به همین دلیل فیلمهای تریلر معمایی زیادی وجود دارند. در این نوع ژانر فرد یک داستان هیجان آور و در عین حال معمایی را تجربه میکند که هیجان موجود در فیلم او را برای پیدا کردن پاسخ بیشتر مشتاق میکند. جاده ماهالند و بزرگراه گمشده و توئین پیکش نمونههایی از این ژانر محسوب میشوند.
ژانر علمی- تخیلی

این نوع ژانر ما با عناصری غیر واقعی و تخیلی مواجه میشویم که همانطور که از نامش پیداست، به گونهای با علم پیوند میخورد. برای مثال فیلمهایی همچون ماتریکس، جنگ ستارگان، سیاره میمونها و دکتر هو نمونههایی از این سبک هستند. این نوع فیلمها شاید غیر واقعی باشند اما از نظر خیالی پذیرفته شده محسوب میشوند.
ژانر فانتری

این ژانر داستانهای خیال پردازانه هستند که به ژانر علمی تخیلی شباهت دارد. اما تفاوت این ژانر با ژانر علمی تخیلی این است که ژانر فانتری هیچ توجیه علمیای نداشته و شما میدانید که این داستانها کاملا تخیلی هستند. برای مثال میتوان به فیلم یا سریالهای اشاره کرد که در آنها جادو وجود دارد.
این ژانر ریشه و سابقه طولانیای در اربیات دارد که میتوان به ارباب حلقهها، هری پاتر و انیمه شهر اشباح اشاره کرد. یکی از معروفترین نمونه فیلم فانتری میتوان به شکل آب ساخته گی یرمو و دل تورو اشاره کرد که در سال 2017 موفق به دریافت جایزه اسکار شد.
ترسناک

ژانرهای علمی- تخیلی، فانتری و ترسناک مجموعههای بزرگتری به ادبیان گمانه زن دارند که در آن وجود عناصر خیالی به شکلها و کارکردهای گوناکون حرف اول را میزنند. ژانر ترسناک، جز فیلمهایی میشود که فرد با دیدن آنها میترسد. زیرشاخههای ترسناک طبق عامل ایجاد هراس هستند. فیلمهایی همچون جن گیر، حلقه، سکوت برهها، درخشش و … نمونههایی از فیلمهای ترسناک هستند.
وسترن

یکی دیگر از نمونههای ژانر در گونه شناسی آثار سینمایی و البته ادبی، ژانر وسترن است که بیشتر اساتید از آن به عنوان یک ژانر سینمایی یاد میکنند که دلیل آن قدمت، فضا و الگوهای قصه گویی است. گروهی دیگر از این ژانر نه به عنوان یک ژانر مستقل بلکه به عنوان یک لحن یا سبکی مشخص در سینما یاد میکنند. تا اوایل دهه هفتاد میلادی تعداد فیلمهای وسترنی که در هالیوود و حتی خارج از آن ساخته میشد به قدری زیاد بود که حتی در نگاه کاربردی نیز ژانر وسترس ضروری و منطقی به نظر میرسد.
زمانی که نولید فیلمهای وسترن رونق پیدا کرد، دو رویکرد ایجاد شد که یکی از آنها پذیرش ژانر وسترن به عنوان ژانر مرده و دیگری در نظر گرفتن آن به عنوان یک لحن و گونه بود. این دو گروه همچنان در حال بحث و جدل هستند و اتفاقا مشابه همین بحث درمورد فیلمهای ابر قهرمانی وجود دارد که خیلی از افراد از آن را به عنوان یک ژانر مستقل نمیدانند.
در نتیجه این افراد ژانر قهرمانی را بنا بر قواعد به کار رفته برای روایت اثر، فیلمهای این چنینی را در دستههایی بزرگتر و کلیتر همچون فانتزی، علمی- تخیلی یا ماجراجویی قرار میدهند. فیلمهایی مانند جویندگان، این گروه خشن، بوچ کسیدی و ساندنس کید و خوب بد زشت در دسته ژانرهی وسترن قرار میگیرند.
نوآر

این ژانر نیز مانند وسترس بحث و جدلهای زیادی دارد اما بیشتر افراد به این توافق رسیدهاند که noir یک ژانر نیست بلکه بیشتر لحن و سبک سینمایی است. ریشه این ژانر به سالهای جنگ جهانی دوم باز میگردد که فرانسویها برای توصیف نسل جدیدی از فیلمهای جنایی به کار میبردند که چه بافت بصری متاثر از سینمای اکسپرسیونیستی و چه روایت تلخ و نافرجام آنها همه بر یک جهان بینی تیره و تار استوار بود.
نمونههایی مانند شاهین مالت، غرامت مضاعف نمونههایی از این ژانر هستند. بعدها تعریف دیگری مانند نئو- نوآر ارائه داده شد که لحن بصری و روایی را خارج از بازه زمانی و مکانی فیلمهای نوآر باز آفرینی میکرد. از جمله از معروفترین نمونههای نئو- نوآر میتوان به محله چینیها اشاره کرد. باید در نظر داشته باشید که از نگاه منظر ژانر شناسی، فیلمهای ژانر نوآر عموما زیرمجموعه درام جنایی یا معمایی طبقه بندی میشوند.
ماجراجویی

یکی دیگر از ژانرهای شناخته شده که ریشههای محکم و قدیمی دارد که به همین دلیل دعوایی سر آن وجود ندارد. اما ممکن است در تعریف آن به مشکل بخوریم زیرا به ژانرهای دیگر شباهت زیادی دارد. مهمترین تفاوت یک ژانر ماجراجویانه با تریلر میشود. بر خلاف تریلر، این ژانر قهرمان داستان به جای تحمل کردن چالشهای پیش رو در زندگی، سعی میکن تا با آنها مقابله کند. لحن قصه نیز به گونهای سرخوشانهتر است. از نمونههای معروف این ژانر میتوان به ایندینا اشاره کرد.
مستند

در فیلم مستند، ژانر درام به گونهای به مخاظب انتقال داده میشود که در آن حقیقت وجود دارد. درام همان قصه گویی است که فرد در بیان آن محدودیتی ندارد. فیلم مستند انواع مختلفی دارد و میتواند رو موضوعاتی مختلفی تمرکز کند یا حتی با ژانرهای مختلف ادغام شود. برای مثال فیلم مستند ممکن است درمورد یک شخص خاص یا یک مکان خاص باشد، مانند مستندهای راز بقا که درمورد طبیعت و حیوانات هستند. مستند حتی میتواند جنبههای تاریخی نیز داشته باشد و درمورد یک رویداد تاریخی مهم یا یک بنای تاریخی باشد. این ژانر حتی ممکن است با ژانر جنایی نیز ترکیب شود و درمورد یک پرونده قتل یا قاتل باشد.
همانطور که گفتیم مستند انواع مختلفی دارد که به شرح زیر هستند:
مستند واقع گرا
یکی از اصلیترین گونههای مستند سازی که از ابتدای شکل گیری سینما رواج داشت، شیوه واقعگرایی است. حتی این سبک را میتوان آغازگر تاریخ سینما محسوب کرد. چراکه اولین تجربهها در سینما مانند فیلم ورود به قطار به ایستگاه یا خروج کارگران از کارخانه به نوعی مستند واقع گرایی به شمار میرود. این نوع مستند، مادر مستند سازی شناخته میشود.
مستند شاعرانه
این مستند نگاهی معنادار به مسائل مختلف دارد و به جای اینکه به دنبال نشان دادن واقعی یا ایجاد بحث درمورد موضوعی باشند، به تاثیر تصاویر، فضا و اثر گذاری آن توسط هل دادن اتمسفر بحث به ذهن بیننده سود میجوید. مستند شاعرانه به جای تاکید کردن روی سوژه، روی خود بیننده تمرکز میکند. برخی از این نوع فیلمها به فیلمهای تجربی و آوانگارد شباهت بسیار زیادی دارند.
در این نوع مستند، هدف مستندساز ساخت زمان و مکانی عینی نیست، بلکه میخواهد با تفسیر ذهنی از موضوع، مخاطب را درگیر کنید. مستند شاعرانه جامعه خاصی از بینندگان را تشکیل میدهد.
مستند مشاهدهای
این گونه مستند را میتوان نزدیک و منشعب از مستند واقع گرا محسوب کرد. اساس مستندهای مشاهدهای این است که مخاطب با تماشای آن در صورت نبود دوربین هم بتواند متوجه شود که واقعیت روزمره به وقوع میپوندد. یعنی دوربین در لحظه اتفاقات حضور ندارد، این نوع مستند مستقیم و بدون واسطه است. به عبارتی دیگر، شخصیتها نسبت به وجود دوربین آگاهی نداشته و زندگی طبیعی او در برابر دوربین جریان پیدا میکند.
مستند مشارکتی
این مستند به مستندی گفته میشود که در همکاری بین مستند ساز و سوژه مورد نظر اتفاق میافتد. بدین معنا که با تحقیق یک سری یافتههایی توسط یک گروه کوچک تولید پیدا میشود که این یافتهها در فیلم اعمال میشوند. البته در دستهای دیگر از مستندهای مشاهدهای نیز در نتیجه پژوهش به صورت مشارکتی و همکاری متقابل نشات میگیرند.
مستندهای انعکاسی
در این مستند هدف انعکاس یک مسئله است و هدف مستندساز این است که به مخاطب این منظور را برساند که واقعیت سینمایی محصول یک عمل سینمایی بوده و امری متعلق به ساختن است. در نتیجه در این نوع فیلم مستندساز تمایل دارد تا محاطب را نسبت به نحوه و فرآیند بازنمایی یا ساختن فیلم، آگاه نگه دارد. در این نوع سبک فیلم فیلم محصل یک عمل مستند سازی در مرحله فیلمبرداری مونتاژ محسوب میشود.
ژانر گریه آور
این ژانر معمولا زیر مجموعه ژانر عاشقانه یا درام است و خیلی از افراد از آن به عنوان یک ژانر مستقل یاد نمیکنند. تعریف این ژانر بسیار ساده است و به هر فیلمی که باعث درآوردن اشک شما شود، گفته میشود. این فیلم میتواند درام باشد و درمورد بیماری یا زندگی یک شخص شود. یا ممکن است درمورد دو شخص عاشق باشد که به هم علاقه دارند و لحظات سختی را تجربه میکنند که موجب درآوردن اشک شما میشود.
ژانر موفقیت
این نوع ژانرها همانطور که از نامش پیداست، به ژانرهایی گفته میشود که داستان موفقیت یک فرد معروف و موفق را روایت میکند و مسیر او را تا موفقیت نشان میدهد که میتواند در قالب مستند یا درام باشد.
جنایی
ژانر جنایی همانطور که از نامش پیداست به ژانرهایی گفته میشود که در آن جنایت وجود دارد. این ژانر اغلب اوقات با ژانر پلیسی ترکیب میشود و گاهی در آن معما و راز نیز وجود دارد. همچنین برخی از فیلمهایی جنایی، کمدی نیز هستند که اگر این دو ژانر را دوست دارید، از دیدن فیلمهای جنایی- کمدی لذت خواهید برد. گاهی این ژانر با ژانر مستند نیز ترکیب شده و داستان یک قاتل سریالی معروف یا یک پرونده قتل معروف را روایت میکند.
داستان بلوغ
این داستان به انگلیسی coming of age است معمولا به داستانهایی گفته میشود که داستان زندگی فرد را از کودکی تا بزرگسالی به صورت مرحله به مرحله نشان میدهد. در این داستان ما به وضوح میبینیم که فرد در تمامی دورههای زندگی خود مانند کودکی، نوجوانی، جوانی، میانسالی و پیری با چه چالشهایی رو به رو شده است. برخی اوقات این ژانر با ژانر موفقیت یا مستند ترکیب میشود. به عنوان مثال ما در مستند یا موفقیت داستان یک فرد معروف را کودکی تا بزرگسالی مشاهده میکنیم که چگونه به موفقیت رسیده است.
جمعبندی
در این مقاله درمورد انوع ژانرهای فیلم صحبت کردیم. ژانر یک کلمه فرانسوی است که به معنای دسته یا طبقه بندی بوده و داستان فیلم بر اساس آن روایت میشود. شما میتوانید با شناخت این دستهها، فیلم مورد علاقه خود را انتخاب و تماشا کنید. از جمله از برخی از این ژانرها میتوان به فانتزی، مستند، علمی تخیلی، عاشقانه، درام، جنایی، معمایی، دلهره آور، ترسناک و … اشاره کرد. هر کدام از این ژانرها تعاریف مختلفی دارند و برخی از آنها با برخی از سبکها نیز ترکیب میشوند. برای مثال برخی از فیلمهای عاشقانه علاوه بر عشقانه بودن، کمدی نیز هستند.
نظرات کاربران