یکی از سرطانهایی که به دلیل تکثیر مهار نشدنی یک سری از سلولها به وجود میآید، سرطان خون است. با شنیدن این نام بیشتر افراد دچار ترس و وحشت میشوند و آن را یک نوع سرطان خطرناک میدانند. اما جالب است بدانید که طول عمر کسانی که دچار سرطان خون هستند از 5 سال بیشتر بوده و روشهای درمانی آن نیز از گذشته تا کنون پیشرفتهای زیادی کرده است. در این مقاله میخواهیم درباره همه چیز درباره سرطان خون صحبت کنیم و شما را با جزئیات مهم این نوع سرطان آشنا کنیم. پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
فهرست مطالب
سرطان خون چیست؟

سرطان خون که به آن بیماری لوسمی یا لوکمی نیز میگویند، سرطان مربوط به سلولهای خونی و مغز استخوان جز بیماریهای خونی است. این سرطان همان رشد کنترل نشده سلولهای غیر عادی است. سرطان میتواند در هر جایی در بدن رشد کند. تکثیر سریع و خارج از کنترل سلولهای غیر عادی سرطان خون در مغز استخوان اتفاق میافتد. سپس این سلولهای غیر عادی وارد جریان خون میشوند. بر خلاف دیگر سرطانها، این نوع سرطان به شکل یک تومور نبوده و از آن تصویر برداری نمیشود چرا که آن را نمیتوان از طریق تصویر برداری مشاهده کرد.
لوسمی درواقع مجموعهای از چند سطان است که در تمامی انواع آن، گلبولهای سفید خون یا WBCها درگیر میشوند. WBC قسمتی مهم از سیستم ایمنی بدن محسوب میشود. آنها بدن را از هجوم باکتری، ویروس، قارچ و سلولهای غیر عادی و … محافظت میکنند. در سرطان خون WBCها به صورت عادی عمل نمیکنند. بلکه گلبولهای سفید به صورت سریع تقسیم شده و در نهایت عملکرد سلولهای طبیعی را مختل میکنند. لوسمی انواع مختلفی دارد که برخی از آنها در کودکان و برخی دیگر در بزرگسالان شایعتر است. در ادامه انواع آن را بیان میکنیم.
علت ایجاد سرطان خون چیست؟

علت ایجاد سرطان خون چندان مشخص نیست. با این وجود، عواملی که ممکن است احتمال ابتلا به این نوع سرطان را بیشتر کند، مشخص شده است. این عوامل همان عوامل ژنتیکی و محیطی هستند که در شانس ابتلا به این بیماری موثر هستند که اعم از:
- تاریخچه خانوادگی سرطان خون
- سیگار کشیدن که ریسک ابتلا به سرطان مغز استخوان حاد را افزایش میدهد (AML)
- اختلالات ژنتیکی همچون سندرم داون
- اختلالات خونی مانند سندروم myelodysplastic که به آن پری لوکمی نیز میگویند.
- درمان قبلی برای سرطان با شیمی درمانی یا پرتو درمانی
- مواجهه با سطوح بالا تشعشع
- مواجهه با مواد شیمی همچون بنزن
چه زمانی باید برای تشخیص بیماری سرطان خون (لوسمی) اقدام کنیم؟

اگر بیمار علائمی همچون کاهش وزن، عرق ریزی شبانه و خستگی از خود نشان داد یا اگر بدن او به راحتی کبود شد یا خونریزی کرد، پزشک باید برای تشخیص بیماری لوسمی درخواست دهد. در اکثر مواقع یک آزمایش خون ساده، افزایش تعدد گلبولهای سفید خون یا سلولهای غیر طبیعی را نشان میدهد که میتواند نشانه سرطان خون باشد. در این موارد نیز متخصص انکولوژی ممکن است تست دیگری برای تشخیص این عامل در نظر بگیرید. ممکن است افرادی که سرطان مزمن داشته باشند، هیچ علائمی از خود نشان ندهند.
انواع سرطان خون
انواع سرطان خون به شرح زیر هستند:
سرطان خون لنفوسیتی حاد| ALL
سرعت پیشرفت این نوع سرطان بسیار سریع است. در سرطان خون لنفوسیتی سلولهای سالم لنفوسیت عملکرد را تولید کرده و جایگزین سلولهای لوسمی میکنند که نمیتوانند به درستی بالغ شوند. این نوع سلولها در جریان خون به اندامها و بافتهای دیگر مانند کبد، غدد لنفاوی و بیضهها منتقل میشوند و در آنجا رشد کرده و تقسیم میشوند. رشد این سلولها ممکن است باعث به وجود آمدن برخی از علائم شوند.
علائم لوسمی لنفوسیتی حاد
علائم این نوع سرطان به شرح زیر هستند:
- تب
- خستگی
- از دست دادن اشتها
- ضعف
- سردرد
- رنگ پریده بودن پوست
- استفراغ
- بدن درد
- خونریزی لئه
- عفونتهای مکرر
- خون دماغ شن
- کبودی
- تورم غدد لنفاوی اطراف گردن، زیر بغل، معده یا کشاله ران
- تنگی نفس
- کاهش وزن
نحوه درمان لوسمی لنفوسیتی حاد
درمان ALL میتواند شامل شیمی درمانی، شیمی درمان با پیوند سلولهای بنیادی، پرتو درمانی ی ایمنی درمانی شود. ین درمان با شیمی درمان القایی آغاز میشود که در آن با ترکیبی از داروها تلاش میکنند تا سلولهی سرطان خون را از بین برده و شمارش خون را به حد نرمال برسانند. به دنبال آن، شیمی درمانی تلفیقی جهت از بین بردن سلولهای سرطانی باقی مانده که در خون یا مغز استخوان قابل مشاهده نیستند، انجام میشود. بیمارانی که به این نوع سرطان مبتلا هستند، شیمی درمانی نگهدارنده دریافت میکنند. این دوره درمانی کم شدن بوده و هدف از آن کاهش خطر عود بیماری پس از پایان درمان است.
سرطان خون میلوئیدی حاد| AML
نامهای دیگر این سرطان، لوسمی جاد میلوژنیک، میلوبلاستیک، گرانولوسیتیک یا لوسمی حاد غیر لنفوسیتیک است. سرطان خون میلوئیدی درواقع نوعی رشد سریع سرطان خون و مغز استخوان است که شایعترین نوع بیماری لوسمی محسوب میشود. این سرطان زمانی به وجود میآید که مغز استخوان شروع به ساختن سلولهای سفید خون یا همان سلولهایی که هنوز کاملا بالغ نشدهاند، میکند. این بلاستها به طور معمول به سلولهای سفید خون تبدیل میشوند. اما در این نوع سرطان سلولها توسعه نیافته و نمیتوانند عفونت را دفع کنند.
در لوسمی AML مغز استخوان امکان دارد، سلولهای قرمز خون و پلاکت غیر طبیعی ایچاد کند. این سلولها به سرعت افزایش مییابند و سلولهای غیر طبیعی یا همان لوسمی سلولهای سفید خون، گلبولهای قرمز و پلاکتهای مورد نیاز بدن را از بین میبرند.
علائم لوسمی میلوئیدی حاد
بسیاری از علائم این سرطان به دلیل تعداد کم سلولهای خونی در بدن است. چراکه AML سلولهای غیر طبیعی را ایجاد میکند و سلولهای سالم را از بین میبرد. بسیاری از نشانههای این سرطان اعم از:
عفونت و تب مکرر
گلبولهای سفید خون، کار دفع عفونتها و محفظت از بدن ما در برابر میکروبها و باکتریهای خارجی را انجام میدهد. اما این نوع سرطان تعداد گلبولهای سفید خون سالم را کاهش میدهد، بدن نمیتواند بدن را از میکروبها و باکتریهای خارجی محافظت کند که در نتیجه میزان تب و عفونت را افزایش میدهد.
کم خونی
سلولهای قرمز خون اکسیژن را به بدن منتقل میکنند. پایین بودن سطح سلولهای خونی سالم ناشی از AML باعث احساس خستگی، ضعف، تنگی نفس و رنگ پریدگی میشوند.
خونریزی با کبودی آسان
پلاکتها وظیفه کنترل خونریزی را بر عهده دارند به همین دلیل اگر این پلاکتها در خون کاهش یابند، کبودی آسان یا خونریزی اتفاق میافتد. این موضوع منجر به کاهش روند بهبود بریدگیها ، خونریزی طولانی مدت از بریدگیهای جزئی و کوفتگی بدون دلیل مشخص میشود. همچنین میتواند پتشی، لکههای ریز قرمز در زیر پوست را نیز ایجاد کنند.
درد مفاصل و استخوانها
افزایش سلولهای سرطان خون موجب درد در استخوانها، مفاصل یا هر دو شوند.
نحوه درمان لوسمی میلوئیدی حاد
روشهای درمانی این نوع سرطان خون شامل شیمی درمانی، پرتو درمانی، پیوند سلولهای بنیادی و درمان هدفمند هستند. شیمی درمانی که در سرطان AML انجام میشود با شیمی درمانی القایی شروع میشود که در آن ترکیبی از داروها جهت از بین بردن هر چه بیشتر سلولهای لوسمی مورد استفاده قرار میگیرد. در این درمان سلولهای سرطانی موجود در خون یا مغز استخوان از بین میروند.
سرطان خون لنفوسیتی مزمن| CLL
نوع دیگر سرطان خون، CLL ست که به طور معمول رشد کندی دارد و در لنفوسیتهای مغز استخوان شروع کرده و در خون گسترش مییابد. همچنین، امکان دارد به غدد لنفاوی و اندامهایی همچون کبد و طحال گسترش یابد. این نوع سرطان خون هنگامی رشد میکند که لنفوسیتهای غیر طبیعی بیش از حد رشد کرده و سلولهای طبیعی خون را از بین برده و مبارزه را برای بدن سخت و دشوار میکنند.
علائم سرطان خون لنفوسیتی مزمن
علائم سرطان سی ال ال با گذر زمان گسترش مییابد. با افزایش این علائم احساس خستگی یا ضعف نیز بیشتر میشود. در برخی از افراد این علائم ممکن است به صورت علائم آنفولانزا مانند تعریق شبانه یا بزرگ شدن غدد لنفاوی خود را نشان دهد. برخی از علائم این نوع سرطان خون به شرح زیر هستند:
کم خونی
خون قرمز وظیفه اکسیژن رسانی را به بدن دارد. سطح پایین گلبولهای قرمز ممکن است ظرفیت حمل اکسیژن در خون را کاهش دهد. این وضعیت را میتوان با آزمایش کامل شمارش خون یا همان CBC آن را ارزیابی کرد. کم خونی با ضعف، خستگی، کمبود انرژی و تنگی نفس خودش را نشان دهد.
لکوپنی
لوسمیهای لنفاوی، سلولهای سفید خون را که آنتی بادی بوده و بیماری را دفع میکنند، تحت تاثیر قرار میدهد. کاهش در لنفوسیتهای عملکردی ممکن است سیستم ایمنی بدن را کاهش دهد. علائم لنکوپی میتواند شامل کاهش ایمنی، تب و عفونتهای مکرر باشد.
ترومبوسیتوپنی
پلاکتهای خون ذراتی در خون ستند که به لخته نشدن کمک میکنند. تعداد این پلاکتها ممکن است در افرادی که CLL دارند، کم باشد. ترومبوسیتوپنی با علائمی همچون کمبودی آسان، خونریزی بینی و خونریزی لثه همراه است.
تورم غدد لنفاوی
در بعضی موارد، سرطن خون ممکن است به غدد لنفاوی گسترش یابد. خوشههای غدد لنفاوی گردن، زیر بغل ی کشاله ران ممکن است از تجمع مقادیر بیش از حد لنفوسیتهای سرطانی متورم شود.
بزرگ شدن کبد یا طحال
لنفوسیتهای اضافی امکان دارد در کبد یا طحال جمع شوند. بزرگ شدن کبد یا طحال موجب سیری بعد از خوردن یک وعده غذایی کوچک، از دست دادن اشتها ی تورم در شکم شود.
نحوه درمان سرطان خون لنفوسیتی مزمن
درمان CLL نیز شامل پرتو درمانی، شیمی درمانی، پیوند درمانی، سلولهای بنیادی یا ایمنی درمانی باشد. شیوه درمانی این بیماری شیمی درمانی خوراکی است که بیماران مبتلا به CLL ممکن است FCR یا همان فلودارابین، سیکلوفسفامید و ریتوکسیماب و بنداموستین دریافت کنند. یک گزینه پرتو درمانی برای این نوع بیماری EBRT است که موجب کاهش تورم در غدد لنفاوی، کبد یا طحال شود.
سرطان خون میلوئیدی مزمن| CML
این سرطان لوسمی مزمن ملوژن نیز نام دارد و در سلولهایخون ساز مغز استخوان شروع شده و بعد از مدتی وارد خون میشوند. این بیماری بعد از مدتی به نقاط مختلف بدن به صورت آهسته گسترش مییابد. اما این رشد آهسته ممکن است میتواند به هر عضوی از بدن به صورت سریع گسترش یابد. این نوع سرطان خون با سه نوع دیگر آن تفاوت دارد که CML با کروموزوم غیر طبیعی یا همان کروموزوم فیلادلفیا (کروموزوم PH) ارتباط دارد. کروموزومهای ساختری در سلولهای حاوی ژن قرار دارند که به سلولها دستورالعمل میدهند.
این نوع کروموزوم یک ناهنجاری بوده که با شکستن کروموزوم 22، به انتهای کروموزوم 9 وصل میشود، اتفاق میافتد. سپس کروموزوم 9 نیز شکسته شده و به کروموزوم 22 وصل میشود. وقفه در هر دو کروموزوم ژنهای BCR و ABL را ایجاد میکنند که با ترکیب آنها ژن سرطان ایجاد میشود. ارتباط بین کروموزوم PH و CML برای اولین بار در سال 1960 کشف شد.
علائم سرطان خون میلوئیدی مزمن
برخی از نشانههای سرطان خون CML شامل موارد زیر هستند:
- خونریزی آسان
- عرق شبانه
- از دست دادن اشتها
- پوست رنگ پریده
- تب
- کاهش وزن بدون دلیل
نحوه درمان سرطان خون میلوئیدی مزمن CML
یک روش شیمی درمانی رایج برای لوسمیهای مزمن وجود دارد که همان شیمی درمانی خوراکی است. بیماران مبتلا به CML ممکن است (Sprycel، imatinib، gleevec، dasatinib، nilotinib و tasigna هستند.
لوسمی سلول مویی| HCL
این نوع سرطان نوعی لوسمی نادر از لنفوسیتی مزمن (CLL) است که پیشرفت آن بسیار آهسته است. لوسمی سلول مویی هنگامی که مغز استخوان بیش از حد سلولهای B (لنفوسیتها)، با عفونت مبارزه میکند ایجاد میشود. با افزایش تعدد سلولهای لوسمی، تعداد کمتری از گلبولای سفید خون، گلبولهای قرمز و پلاکتها تولید میشود.
علائم سرطان خون سلول مویی
نشانههای این نوع سرطان خون شامل موارد زیر هستند:
- کاهش وزن بدون دلیل
- کبودی با خونریزی آسان
- ضعف یا احساس خستگی
- عفونت و تب مکرر
- تنگی نفش
- درد یا احساس سری در زیر دندهها
- تورم غدد لنفاوی
- تودههای بدون درد در گردن، زیر بغل، معده یا کشاله ران
یادتان باشد که بسیاری از این علائم ممکن است به تعدادی از بیماریهای غیر سرطان نسبت داده شود. در نتیجه برای تشخیص دقیق باید به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.
نحوه درمان سرطان خون لوسمی سلول مویی HCL
برای افرادی که در مراحل اولیه سرطان خون سلول مویی هستند، نیازی به درمان نباشد. از آنجا که این سرطان پیشرفت آهستهای دارد و گاهی اوقات حتی پیشرفتی نمیکند، درمان تنها بعد از ایجاد علائم و نشانهها توصیه میشود. در نهایت اکثر بیماران مبتلا به سرطان خون مویی به درمان نیاز دارند که روشهای آن شامل موارد زیر هستند:
شیمی درمانی
در این روش داروهای ضد سرطان به عنوان درمان HCL در نظر گرفته میشود و بیشتر مورد استفاده قرار میگیرند. برای اغلب بیماران HCL، داروهای شیمی درمانی ممکن است سرطن را برای سالهای زیادی از بین ببرند.
ایمونوتراپی
این داروها سیستم ایمنی بدن را برای شناسایی و از بین بردن سرطان استفاده میکنند.
جراحی
طحال به سلولهای سفید بدن کمک میکند. در صورت پارگی طحال ی بزرگ شدن و ایجاد درد، امکان دارد از جراحی برای برداشتن طحال استفاده شود. جراحی اسپلنکتومی میتواند CBC را بهبود ببخشد اما به احتمال زیادی بیماری را از بین نمیبرد.
سندرومهای میلودیسپلاتستیک| MDS
سندرمهای میلو دیسپلاستیک گروهی از بیماریهای نزدیک به هم هستند که باعث عملکرد پایین مغز استخوان سلولهای قرمز خون که اکسیژن را حمل میکنند، گلبولهای سفید خون که با عفونت میجنگند یا پلاکت که مانع خون ریزی میشود، یا هر ترکیبی از این سه حالت شود. انواع مختلفی از این سندرم با توجه به تغییرات خاصی در سلولهای خون و مغز استخوان تشخص داده میشود.
سلولهای موجود در خون مغز استخوان (میلو) معمولا غیر طبیعی یا دیپلاستیک هستند که به همین دلیل به آنها سندرومهای میلودیسپلاستیک گفته میشود. طبق معمول، وقتی خون یا مغز استخوان به 20 درصد میرسد یا از آن میگذرد، MDS به عنوان لوسمی میلوئیدی حاد با ویژگیهای میلودیسپلاستیک طبقه بندی میشود.
شیمی درمانی چیست؟
شیمی درمانی سرطان خون به معنای کشتن سلولهای سرطانی با داروهای شیمیایی است. کموتراپی در بیشتر مواقع به صورت مستقیم در داخل ورید صورت میگیرد. این داروها در رگ جریان مییابند و سلولهای سرطانی را در هر قسمتی از بدن از بین میبرند. اینگونه شیمی درمانی وریدی (IV) نام دارد.
معمولا داروی شیمی درمانی در کیسهای از مایع قرار دارد و مانند سرم که از دارو از طریق لولهای بیرن میآید و به سیاه رگ دست میرسد، بازو یا قفسه سینه تزریق میشود. این روش ممکن است حدود چند ساعت تا یک روز طول بکشد. برخی دیگر از افراد به دلیل اینکه نیازی به بستری شدن در بیمارستان را ندارند، شیمی درمانی را به صورت سرپایی انجام میدهند. شیمی درمانی همچنین ممکن است به صورت قرص یا گاهی به عنوان یک دوره درمان یا گاهی به عنوان یک درمان طولانی مدت صورت بگیرد.
شیمی درمانی در بیشتر اوقات به صورت چرخهای انجام میشود. یک چرخه چند جلسه درمان و سپس یک دوره استراحت بدون درمان است. برای مثال، شما ممکن است یک بار در روز به مدت پنج روز شیمی درمانی انجام دهید و سه هفته بدون درمان باشید. این چرخه سیکل درمان نام دارد و تعداد سیکل شما و آنچه شامل میشود به نوع سرطان خون و داروهایی که مصرف میکنید بستگی دارد.
این نوع درمان به سلولهایی که به سرعت تقسیم میشود و اصلاحا سرطانی هستند حمله کرده و آنها را از بین میبرد. اما برخی از این سلولها سرعت تقسیم بالایی داشته و توسط داروی شیمی درمانی از بین میروند و این موضوع باعث ایجاد عوارض جانبی میشود.
شیمی درمانی داخل نخاع و سرطان خون
شیمی درمانی منظم معمولا به مغز و نخاع (سیستم عصبی مرکزی CNS نمیرسد که میتواند مکانی برای مخفی شدن سلولهای سرطانی باشد. در صورت نیاز میتوان با تزریق دارو به مایع مغزی نخاعی که کموتراپی نام دارد، از آن جلوگیری شود.
شیمی درمانی سرطان خون در لوسمی میلوئید حاد
شیمی درمانی توسط دروهای ضد سرطان است که به داخل ورید، زیر پوست یا مایع مغزی نخاعی تزریق میشود یا داروهایی که از طریق دهان برای تخریب یا کنترل سلولهای سرطانی مصرف میشوند، موجب بهبود سرطان خون میشود. این داروها به جز زمانی که به مایع نخاعی داده میشوند، وارد رگ شده و به تمامی نواحی بدن میرسند. این درمان برای سرطانهایی همچون لوسمی که در سراسر بدن پخش میشود، مفید است. کموتراپی درمان اصلی برای اکثر افراد مبتلا به لوسمی میلوئید حاد مناسب است. این نوع درمان در صورت دوز بالا برای بیمارانی که ضعیف هستند توصیه نمیشود. اما سن بالا مانعی جهت دریافت شیمی درمانی نیست.
شیمی درمانی چگونه انجام میشود؟
سلولهای طبیعی و سالم در یک الگوی کنترل شده تقسیم و رشد میکنند. از طرف دیگر سلولهای سرطانی به طور غیر قابل کنترل و بدون هیچ الگویی رشد میکنند. با تماس یک سلول سرطانی با سلول سرطانی دیگر، سلول سرطانی بارها تکثیر میشود و بدن را با سلولهای سرطانی سنگین میکند.
در شیمی درمانی سرطان خون همه داروهای کموتراپی با توانایی سلولهای سرطانی برای رشد با کثیر تداخل میکند. گروههای مختلف داروها مختلف به سلولهای سرطانی آسیب میرسانند.در نتیجه بیماری باید به طور دقیق تشخیص داده شود، داروهای شیمی درمانی تنها برای انواع خاصی از سلولهای بیماری استفاده میشود.
انتخاب بهترین مرکز شیمی درمانی سرطان خون
انتخاب یک مرکز مناسب برای شیمی درمانی تاثیر زیادی در روند درمان سرطان خون دارد. به همین دلیل شما باید در قدم اول به عنوان یک بیمار یا خانواده بیمار یک مرکز مناسب برای درمان خود پیدا کنید تا علاوه بر داشتن متخصصات آنکولوژی دسترسی داشته باشد. شاید برایتان سوال باشد که چرا پیدا کردن یک مرکز خوب برای شیمی درمانی اهمیت دارد؟ این موضوع به دلایل زیر هائز اهمیت است:
- در حال حاضر مراکز محدودی کموتراپی انجام میدهند.
- اگر فرد به تازگی به این بیماری دچار شده است و میخواهد با چند پزشک مختلف مشورت کند.
- اگر فرد در حال حاضر در حال درمان است اما به دنبال مکان بهتری است.
- بیماری فرد عود کرده و قصد دارد به یک پزشک بهتر مراجعه کند.
- متخصصانی که فرد به آنها مراجعه کرده است، هر کدم نظرات مختلف و گیج کنندهای دادهاند.
جمعبندی
در این مقاله درمورد همه چیز درباره سرطان خون صحبت کردیم. ابتدا معنای سرطان خون و سپس انواع آن را مورد بررسی قرار دادیم. سپس نحوه درمان هر کدام از این سرطانها، معنای شیمی درمانی، علائم، علت ابتلا به این سرطان و نحوه تشخیص آن را شرح دادیم. این سرطان مربوط به سلولهای خونی و مغز استخوان است که به عنون رشد کنترل نشده و سلولهای غیر طبیعی تعریف میشود. از جمله از انواع این سرطان میتوان به سرطان خون لنفوسیتی حاد، میلوئینی حاد، لنفوسیتی مزمن، میلوئیدی مزمن و سرطان خون سلول مویی اشاره کرد که هر کدام علائم و نحوه درمان مختلفی دارند.
آیا شما اطلاعات دیگری از این نوع سرطان دارید؟ نظرات و تجربیات خود را برای ما بنویسید.
منبع: Elsan
نظرات کاربران