اختلال کم توجهی یا بیش فعالی بزرگسالان به انگلیسی ADHD شرایط ذهنی است که در آن حفظ توجه بسیار مشکل بوده و فرد دارای رفتارهای بیش فعالی و تکانشی است. در صورت اطلاع نداشتن از علائم و نحوه کنترل یا درمان آن ممکن است فرد دچار مشکلات مختلفی مانند بی ثبات، کار ضعیف و …. شود. به همین دلیل در این مقاله میخواهیم به ADHD در بزرگسالان و علائم آن بپردازیم. همچنین اگر شک دارید که این اختلال را داشته باشید، باید ابتدا تست مربوطه را به صورت آنلاین یا حضوری نزد یک روانشناس انجام دهید. در ادامه با این مقاله همراه باشید.
ADHD یا بیش فعالی بزرگسالان چیست؟
بیش فعالی و اختلال کمبود توجه تنها به کودکان اختصاص ندارد بزرگسالان نیز میتوانند دچار این اختلال شوند. اما نشانههای این اختلال در بزرگسالی ریشه در کودکی دارد. ADHD در واقع مخفف عبارت Attention deficit hyperactivity disorder است.
علائم رایج اختلال کم توجهی/ بیش فعالی در بزرگسالان
این علائم به سه نوع به توجهی، بیش فعالی و تکانشگری اشاره کنیم که به شرح زیر هستند:
بی توجهی
اختلال ADHD از نظر کم توجهی با علائم زیر خودش را نشان میدهد:
- برای شروع یا ادامه پروژه یا وظیفههایی مانند تکلیف کاری یا وظایف خانه به مشکل میخورد.
- به سختی میتواند به جزئیات دقت کند یا دچار اشتباهات سهوی میشود.
- برای حفظ تمرکز حین انجام فعالیتهای خاص مانند کنفرانس، مطالعه یا مکالمه مشکل دارد.
- توسط محرکهای خارجی اعم از سر و صدا، تلوزیون، موسیقی، گفتگوی دیگران، حواسش پرت میشود.
- برخی از فعالیتهای روزانه که حتی ممکن است برایش روتین باشد را فراموش میکند. این کارها میتوانند شامل خرید خوراک و وظایف کاری شوند.
- نمیتواند وظایف کاری یا کارهای مربوط به منزل خود را برنامه ریزی کند.
بیش فعالی
علائم AHDH در زمینه بیش فعالی به شرح زیر است:
- سرجای خود تکان میخورد و گویی آرام و قرار ندارد. این تکان خوردن میتواند شامل تکان دادن پا، دست یا حتی ضربه زدن به میز شود.
- معمولا برای رفتن عجبه دارد یا ممکن است احساس فعال بودن کند.
- هنگام صحبت کردن با دیگران گاهی بیش از حد صحبت میکند یا حتی ممکن است کاملا ساکت باشد.
- نمیتواند به مدت طولانی یک جا بنشیند و ممکن است در شرایط نامناسب از سر جایش بلند شود و حرکت کند.
- احساس بی قراری و نا آرامی دارد.
- کاملا روی نیازهای خود کنترل ندارد و بسیار خطرپذیر است.
مطلب مشابه: راهکارهایی برای درمان احساس درماندگی (دلایل و درمان آن)
تکانشی
علائم تکانشی بیش فعالی در بزرگسالان اعم از:
- در صف ایستادن برایش دشوار است یا به طور صبر کمی دارد. برای مثال شخصی که بیش فعالی دارد ممکن است حتی در باز شدن یک سایت در اینترنت نیز صبر کمی داشته باشد و عصبانی شود.
- وسط حرف طرف مقابل ناخواسته میپرد و نمیگذارد شخص مقابل حرف خود را کامل کند. برای مثال ممکن است چیزی که شخص مقابل قصد دارد بگویید را مدام پیشبینی کند.
- ممکن است با هنجار و مرسومات اجتماعی موافق نباشد.
علائم اختلال کم توجهی | بیش فعالی در بزرگسالان
واژه ADHD معمولا از دو جنبه اصلی یعنی نبود توجه کافی و رفتارهای بیش فعالی و تکانشی قابل توجه است که شامل علائم زیر هستند:
- مشکل در تمرکز و توجه
- بی قراری
- بیش فعالی
- بی نظمی
- مشکل در اتمام تکالیف
- بی نظمی
- تحمل بسیار پایین در ناکامیها
- نوسانات خلقی مکرر
- زود جوش بودن
- مشکل در مواجه با استرس
- روابط بیثبات و متشنج
بیشتر افرادی که دارای این اختلال هستند، از وجود آن اطلاعی ندارند. آنها گمان میکنند که زندگی به همین شکل است و وظایف روزمره آنها چالیش برانگیز است. اما این دسته از افراد در تمرکز کردن و اولویت قائل شدن در کارهای خود دچار مشکل هستند و همین موضوع باعث میشود که ملاقاتها و برنامههای اجتماعی خود را فراموش کنند. ناتوانی در کنترل هیجانات نیز ممکن است به اشکال مختلفی مانند ناتوانی در منتظر ماندن در صف اتوبوس و نوسانات خلقی بروز کند.
جالب است بدانید تمام کسانی که در بزرگسالی درگیر اختلال بیش فعالی هستند در کودکی نیز آن را داشتند اما توجهی به آن نمیکردند و از آن آگاهی نیز نداشتند. نشانههای این اختلال امکان دارد در برخی از افراد با گذشت زمان و بالا رفتن سن کاهش پیدا کند اما برخی از افراد تمامی نشانهها را تا بزرگسالی همراه خود دارند و حتی در برخی دیگر میتواند شدت بیشتری در مقایسه با کودکی پیدا کند.
تفاوت فرد عادی با فردی که دارای AHDH است چیست؟
تمامی افراد در برههای از زندگی خود ممکن است دچار مشکلاتی شوند که صبر خود را از دست دهند یا نتواند تمرکز کنند. بنابراین، اگر نشانههای شما تازه است یا گاه به گاه و هنگام مشکلات رخ داده است، امکان دارد شما این اختلال را نداشته باشید. این اختلال درواقع زمانی تشخیص داده میشود که علائم فرد به اندازه کافی شدید و حاد شود و مشکلات روزمره آن را به مدت زیادی دچار مشکل کند. تشخیص اختلال کمبود توجه در بزرگسالان کمی دشوار است چرا که برخی از نشانههای این اختلال به اختلالهای دیگر شباهت دارد. مثلا ممکن است فردی دارای این نشانه دچار اضطراب یا اختلالات خلفی باشد. چراکه برخی از بزرگسالان به علت تراما یا مشکلات همچون افسردگی با این نشانهها روبهرو میشوند.
دلیل ابتلا به بیش فعالی چیست؟
تحقیقات دانشمندان درمورد عوامل تاثیر گذار یا دلایل ابتلا به بیش بزرگسالان ادمه دارد و علت اختلال و بروز علائم آن هنوز ناشناخته است. اما طبق تحقیقاتی که روی دوقلوها انجام شده است، نشان میدهد که یکی از عوامل تاثیر گذار در بروز این اختلال ژنتیک است. عوامل دیگر نیز به شرح زیر هستند:
- آسیب مغزی
- قرار گرفتن مادران در محیطهای آلوده همچون سرب یا مواد شیمیایی دیگر
- مصرف الکل ی هرگونه دخانیات در دوران بارداری
- زایمان زودرس
- کمبود وزن نوزاد در زمان تولد
عدهای دیگر از افراد عوامل دیگری مانند مصرف بیش از حد قند، تماشای بیش از حد تلوزیون رفتار والدین یا عوامل اجتماعی و محیطی یا آشفتگی خانوادگی را عواملی مهم در ایجاد این اختلال میدانند. اما این عوامل از سوی دانشمندان و محققان علمی تایید نشده است. با این وجود، این عوامل میتوانند بروز ADHD را شدیدتر کنند اما اینکه میتوانند باعث ایجاد آن شوند، مسئلهای تایید نشده است.
چگونه میتوان ADHD را تشخیص داد؟
تشخیص و تایید ابتلا به این اختلال در چند مرحله و طبق یک لیست صورت میگیرد. هیچ آزمایش خاصی برای بیش فعالی وجود ندارد و برخی از علائم آن با اختلالات دیگری همچون اضطراب، افسردگی و خواب مشترک است. برای تشخیص ان اختلال باید معاینههای پزشکی مانند شنوایی سنجی و بینایی سنجی انجام شود. پزشک متخصص با بررسیهای علمی و پزشکی، شرح خالی از والدین کودکان، معلمها و گاهی خود کودک میتواند به وجود این اختلال پی ببرد.
آیا ADHD ژنتیکی است؟
شواهدی وجود درد که نشان میدهد اختلال بیش فعالی زمینی ژنتیکی و محیطی دارد. به عنوان مثال مطالعات انجام شده روی دو قلوها نشان میدهد که دو قلوهای همسان در مقایسه با دو قلوهای ناهمسان احتمال بیشتری دارد که هر دوی آنها به این اختلال مبتلا باشند. برای ابتلا به این اختلال هیچگونه ژن منفرد و مشخصی تاثیر ندارد. بلکه مانند بسیاری از بیماریهای روانی، تصور میشود ژنهای مختلفی در به وجود آمدن این بیماری در ارتباط باشد که شناخته نشده است.
درمان ADHD چگونه است؟
بهترین شیوه درمان بیش فعالی در بزرگسالان شامل متدهای مختلف همچون مشاوره و آموزش مهارتهای روانشناختی و دارو درمانی میشود. تحقیقات انجام شده نشان میدهند که درمانهای طب جایگزین در کاهش نشانههای ADHD موثر هستند. همچنین مدیتیشن ذهن آگاهی امکان دارد باعث بهبود خلق و خو در افرادی که دارای بی توجهی باشند، شود. بیمار همچنین میتواند با آموزش و پشتیبانی نشانههای اختلال بیش فعالی را مدیریت کرده و در برخی موارد نقاط ضعف را به نقاط قوت تبدیل کند. علاوه بر این، روشهای دیگر درمان ADHD شامل موارد زیر هستند:
دارو درمانی
دارو درمانی رایجترین روشی است که برای کاهش نشانههای بیش فعالی استفاده میشود. محرکهایی مانند متیل فنیدات یا آمفتامین هستند. این داروهای محرک سطوح مواد شیمیایی مغز به نام انتقال دهندههای عصبی را تقویت و متعادل میکند. در ادامه درمورد این داروها بیشتر صحبت خواهیم کرد.
مطلب مشابه: طلاق خاکستری چیست؟ دلایل این نوع طلاق و نشانه های آن
انواع مختلف داروهای بیش فعالی کدامند؟
این نوع داروها شامل محرکها و غیر محرکها میشوند. روانپزشکان ممولا داروهای ضد افسردگی را برای اینگونه بیماران تجویز میکنند.
محرکها
بیشتر روانپزشکان داروهای محرک برای درمان این نوع اختلال تجویز میکنند. داروهای محرک با افزایش سطح برخی مواد شیمیایی (انتقال دهندههای عصبی) در مغز مانند دوپامین و نوراپی نفرین به مصرف کننده کمک میکنند. این انتقال دهندههای عصبی در توانایی فرد برای جلب توجه، تفکر و با انگیزه ماندن او تاثیر دارند. طبق مطالعاتی که انجام شده است، تقریبا 80 درصد کودکان مبتلا به ADHD بعد از مصرف داروی محرک و میزان دوز مناسب علائم آنها کاهش یافته است.
این نوع داروها به عنوان مواد کنترل شده هستند، بدین معنی است که آنها پتانسیل استفاده نادرست یا بروز احتلالات ناشی از مصرف مواد را دارند. با این وجود، استفاده از داروهای محرک تحت نظر روانشپزشک خطری برای مبتلایان اختلال ADHD ندارد. بعد از تجویز این نوع دارو، روانپزشک امکان دارد جهت اجتناب از عوارض ناشی از آریتمی قلبی از پیش تشخیص داده نشده، برای مراجعه کننده توار قلب (EKG) بنویسد.
دو نوع محرک دارویی برای درمان ADHD وجود دارد که شامل موارد زیر هستند:
آنی رهش (کوتاه اثر)
این نوع دروها در صورت نیاز مصرف میشوند که تا چهار ساعت تاثیر ماندگار دارند. هنگامی که مبتلایان ADHD از دوز محرک آنی رهش استفاده میکنند، چیزی را تجربه میکنند که نام آن جهش یا اثر برگشتی است. این کار به طور معمول موجب کاهش شدید سطح انرژی و بعضی اوقات به گرسنگی منجر میشود. در این حالت برخی از افراد دچار افت شدید خلق و خو یا افسردگی نیز میشود.
پیوسته رهش (متوسط یا طولانی اثر)
بیمار باید معمولا یک روز در میان از این نوع محرکها استفاده کند. برخی از داروهای محرک حدود 6 الی 8 ساعت اثر ماندگاری دارند. برخی دیگر از آنها ممکن است تا 16 ساعت ماندگار باشند. داروهای ADHD با اثر طولانیتر ممکن است منجر به فراز و نشیبهی کمتری در طول روز شوند و نیاز به افزایش یا کاهش دوز در مدرسه یا در حین کار داشته باشند.
اغلب افراد یک داوری پیوسته رهش قابل مصرف در تایم صبح را با دوز آنی رهش قابل مصرف در ظاهر را ترکیب میکنند. افزودن این دوز اضافی میتواند به پوشش دهی ماندگاری اثر تایم ظهر تا عصر بعد از کمرنگ شدن دوز اولیه تاثیر داشته باشد. بیشتر محرکها در دو دسته متیل فیدیتها و آمفتامینها قرار میگیرند. در مبحث طبقه بندی دارویی، داروها بر اساس شباهتشان، مانند ترکیبات فعال یا کاربرد مجاز، با یکدیگر طبقه بندی میشوند.
غیر محرکها
داروهای عیر محرک دارویی هستند که حاوی مواد کنترل شده نیستند. بدین معنی که اگر به طور نادرستی استفاده شوند، کمتر احتمال وابستگی دارند. داروهای غیر محرک، با افزایش سطح نوراپی نفرین در مغز، خودشان را نشان میدهند. داروهای غیر محرک جهت درمان این اختلال در مقایسه با داروهای محرک زمان بیشتری برای شروع مکانیسم اثر نیاز دارند. بعد از مصرف سه الی چهار هفته استفاده منظم از این داروها، تاثیر قطعی آنها ممکن است حتی احساس نشود. با این حال، این نوع داروها میتوانند در بهبود توجه، تمرکز و تکانشگری تاثیر داشته باشند و تا 24 ساعت بعد از مصرف نیز اثر ماندگاری داشته باشند.
این داروها ممکن است به دلایل زیر تجویز شوند:
محرکها تاثیری نداشته باشند.
محرکها عوارض غیر قابل تحملی به همراه داشته باشند.
برای اثر بخش آن را با یک داروی محرک ترکیب کنند.
در حال حاضر داروهای غیر محرکی برای درمان اختلال بیش فعالی موجود نیست. این داروها معمولا مهار کنندههایی با جذب بالا نوراپی نفرین یا آگونیستهای آلفا- 2 آدرنرژیک هستند.
داروهای ضد افسردگی
داروهای ضد افسردگی به صورت رسمی از سوی FDA برای درمان بیش فعالی تایید نشدهاند. با این وجود، روانپزشکان گاهی آنها را به تنهایی با یک داروی محرک دیگر تجویز میکنند. روانپزشکان معمولا معمولا داروهای ضد افسردگی را برای ADHD روی سطوح دوپامین و نوراپی نفرین در مغز بیمار تجویز میکنند. بهترین داروهای ضد افسردگی که برای درمان این اختلال میتوانند تجویز شوند شامل مهار کنندههای با جذب نوراپی نفرین- دوپامین و سه حلقهایها میشوند.
داروهای ضد افسردگی تحت عنوان مهارکنندههای انتخابی بازجذب سروتونین (SSRls) که فقط روی سطوح سروتونین در مغز ایفای نقش میکنند، در درمان علائم اصلی بیش فعالی تاثیری ندارند. اما در صورت داشتن یک بیماری روانی همچون افسردگی یا اختلال اضطراب میتوان آنها را با محرک ترکیب کرد تا تاثیر خود را بگذارند.
داروهای محرک ADHD
رده متیل فنیدات (نوع کوتاه اثر یا آنی رهش)
دکس متیل فنیدات هیدروکلراید (فاکولین): مدت اثر بین 3 الی 5 ساعت
متیل فنیدات هیدروکلراید (متیلین جویدنی): مدت تاثیر بین 3 الی 5 ساعت
متیل فنیدات هیدروکلراید (ریتالین): مدت اثر بین 3 الی 5 ساعت
رده آمفتامین (نوع کوتاه اثر یا آنی رهش)
دکستروآمفتامین ترکیب نمکها و آمفتامین (آدرال): مدت اثر بین 4 الی 8 ساعت
متافتامین هیدروکلراید (دسوکسین): مدت اثر بین 4 الی 8 ساعت
آمفتامین سولفات: مدت اثر بین 4 الی 6 ساعت
داروهای غیر محرک برای درمان ADHD
رده مهار کننده بازجذب نوراپی نفرین انتخابی
اتوموکستین هیدروکلراید (strattera): مدت اثر 24 ساعت
ویلوکسازین (qelbree): مدت اثر 24 ساعت
رده آگونسیتهای آلفا-2 آدرنرژیک
کلونیدین هیدروکلراید (kapvay): مدت اثر 24 ساعت
گوانفاسین (intuniv): مدت اثر 24 ساعت
داروهای ضد افسردگی برای درمان ADHD
رده مهار کننده بازجذب نوراپی نفرین- دوپامین
بوپروپیون هیدروکلراید (wellburtin): مدت اثر 4 الی 5 ساعت
بوپروپیون هیدروکلراید (wellburtin SR): مدت اثر 12 ساعت
بوپروپیون هیدروکلراید (wellburtin XL): مدت اثر 24 ساعت
رده سه حلقهای
دسیپرامین هیدروکلراید Norpramin: مدت اثر بین 8 الی 24 ساعت
ایمپیرامین هیدروکلراید Tofranil: مدت اثر بین 8 الی 24 ساعت
نورتریپتیلین هیدروکلراید (Pamelor): مدت اثر بین 8 الی 24 ساعت
داروهای درمان ADHD چه عوارض جانبیای دارند؟
عوارض جانبی ممکن است همان ابتدای درمان با این داروها خودش را نشان دهد. این عوارض معمولا به شکل خفیف بوده و ماندگار نیستند. این عوارض معمولا تا بعد چند هفته بعد از مصرف این داروها از بین میروند چراکه بدن به مرور زمان با دارو سازگار میشود. همچنین عوارض جانبی به ندت شدیدتر یا طولانیتر میشوند. شایعترین عوارض داروهای ADHD به شرح زیر هستند:
کاهش اشتها
حدود 80 درصد از کسانی که داروهای محرک درمان ADHD را مصرف میکنند، اشتهایشان کاهش مییابد.
کاهش وزن
کاهش اشتها عوارض دیگر داروهای درمان ADHD است که که با مصرف داروها بعد از خوردن غذا یا افزودن شیکهای پروتئینی یا میان وعده به برنامه غذایی خود میتوان از آن جلوگیری کرد.
اختلال خواب
بعد از مصرف داروهای ADHD ممکن است زمان بیشتری بخوابید و کیفیت خواب شما کمتر شود. برای کاهش این عوارض میتوان دارو را در طول روز (به ویژه داروهای پیوسته رهش) مصرف کرد.
اثر برگشتی
بعد از مدتی، افزایش فعالیت یا خلق و خوی بد کسانی که از این داروها استفاده کردهاند، باز میگردد.
اضطراب
ممکن است اضطراب یا افسردگی شما شدیدتر شود یا حتی ایجاد شود یعنی شما قبل اضطراب یا افسردگی نداشته باشید و به آن دچار شود.
تیک عصبی
بروز حرکات ناگهانی همچون پلک زدن چشم یا خر خر کردن گلو عوارض دیگر این نوع داروها است.
تاخیر رشد جزئی
برخی از کودکان و نوجوانانی که از این نوع داروها استفاده میکنند، ممکن است کاهش رشد داشته باشند اما این عارضه کوتاه مدت بوده و بر رشد قد آنها تاثیری ندارد.
ناراحتی معده
قرصهای درمان ADHD ممکن است باعث تهووع یا استفراغ شوند.
این داروها با توجه به نوع در فشار خون و ضربان قلب موثر هستند و ممکن است بالا یا پایین بروند. داروهای محرک نیز میتوانند ضربان قلب شما را کمی افزایش دهند. این افزایش معمولا جزئی بوده و خطرناک نیست. اما اگر دچار عارضه قلبی هستید، حتما این موضوع را برای پزشک خود مطرح کنید.
روان درمانی
در جلسات روان درمانی، مشاوران روانشناسی دباره اختلال ADHD و مهارتهای یادگیری آموزشهایی را ارائه میکند. این نوع درمان بستر بهبود مدیریت زمان و مهارتهای سازمانی را فراهم میسازد. درمانجو در جلسات روان درمانی آموزش میبیند که چگونه رفتارهای تکانشی خود را کاهش دهد و مهارتهای حل مسئله را در جهت مناسبی توسعه دهد. این مشاورهها باعث بهبود عزت نفس شده و برای کنترل خلق و خو استراتژیهایی را ارائه میدهند.
درمان شناختی- رفتاری
یکی دیگر از روشهای درمانی اختلال ADHD درمان شناختی- رفتاری است که در این مشاورهها مهارتهای ویژهای جهت مدیریت رفتار و تغییر الگوهای تفگر منفی به الگوهای مثبت آموزش داده میشود. بیمار با آموزش مباحث ساختار یافته درمان شناختی- رفتاریبا چالشهای زندگی مانند مشکلات روابط، کار و اجتماع بهتر عمل میکند.
خانواده درمانی
خانواده درمانی روش دیگری است که روی مهارتهای ارتباطی و حل مسئله تمرکز دارد. در این نوع درمان خانواده بیماری میتوانند با استرسهای زندگی بیمار کنار بیایند و یاد بگیرند که چگونه میتوانند در روند درمان نقش بسزایی داشته باشند.
مشاوره بهبود روابط
بیشتر مبتلایان اختلال بیش فعالی در رده سن بزرگسالی غیر قابل پیشبینی بوده و به صورت مدام قرارهای ملاقات خود را فراموش میکنند. همچنین، این اتخاد تصیمات تکانشی و غیر منطقی از ویژگی بارز بزرگسالانی است که مبتلا به بیش فعالی هستند. ممکن است رفتارای غیر قابل تحمل یک فرد مبتلا به بیش فعالی باعث بروز اختلافهایی در روابط شود. در درمان بهبود روابط بر رفتار بیمار تمرکز شده و راه حلهایی برای این موضوع ارائه میشود. همچنین جلساتی برای ببود ارتباطات، توسعه حل تعارض و مهارتهای حل مسئله تشکیل میشود.
درمان خانگی
این نوع اختلال در بزرگسالان پیچیده است. در نتیجه برای درمان خانگی آن شما میتوانید یک فهرست از کارهای روزانه خود تهیه کنید. سپس موارد را طبق اولویتهای خود طبقه بندی کرده و وظایف خود را برای مدیریت بهتر به مراحل کوچکتر تقسیم کنید. برای نوشتن یادداشت پیشنهاد میکنیم از چک لیست یا پدهای چسبناک کمک بگیرید. میتوانید این پدها را به مکانهایی که بیشتر مقابل چشمانتان است بچسبانید. برای مثال به میز، به آینه، یخچال، داخل خودرو و …. با این کار از فراموشی کارهای مهم خود پیشگیری میکنید.
جمعبندی
در طول این مقاله درمورد همه چیز درباره ADHD در بزرگسالان صحبت کردیم. همانطور که گفتیم ADHD یک نوع اختلال است که باعث کاهش توجه، دقت، تمرکز فرد شده و موجب میشود تا فرد از خود رفتارهای تکانشی نشان دهد. این رفتارها میتواند شامل قطع کردن حرف طرف مقابل، تکان دادن پاها یا ضربه زدن به مکانی، به اتمام نرساندن کارها، فراموش کردن کارهای مهم و روتین خود شوند. برای درمان این نوع اختلال راههای مختلفی همچون دارو درمانی، خانوادمی درمانی، رفتار درمانی و … وجود دارد.
آیا شما یا اطرافیانتان درگیر این اختلال هستید؟ چگونه آن را کنترل میکنید؟ نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
نظرات کاربران