اصطلاح شانه در فرش و تاثیر شانه بر کیفیت و ماندگاری آن

هنگامی که فرد اقدام به خرید فرش ماشینی می نماید، قطعا با اصطلاح شانه در فرش مواجه می شود. همچنین اکثر مردم این تصور را داشته هرچقدر شانه افزایش یابد قیمت فرش نیز همان نسبت گران تر می شود. این موضوع در بیشتر مواقع صحیح وده و در برخی موارد صدق نمی کند. در نتیجه عدم آگاهی و اطلاع مردم از این موضوع باعث شده که مورد سوء استفاده فروشندگان فرش ماشینی قرار گیرند. بنابراین افراد جامعه قبل از خرید فرش بایستی با رایج ترین اصطلاح در صنعت فرش ماشینی یا همان شانه آشنا شوند.

شانه در فرش چیست؟

یکی از اصطلاحات رایج در زمینه فرش ماشینی همان شانه در فرش است. معمولا این اصطلاح نخستین ویژگی در تعیین قیمت فرش بوده که در میان تولیدکنندگان و فروشندگان فرش به کار برده می شود. همچنین شانه فرش همان خانه شمار یا رجشمار بوده که در بین بافندگان (تولیدکنندگان)، فروشندگان و در نهایت خریداران فرش ایرانی دستبافت رایج است که درشت بافتی یا ریز بافتی فرش را به نمایش می گذارد.

البته تعریف تخصصی و علمی شانه فرش در کتاب های دانشگاهی و آموزشی تحت عنوان تراکم عرضی ذکر می گردد. بنابراین به تعداد گره ها یا نخ خاب ها در هر متر عرض از فرش ماشینی همان شانه یا تراکم فرش گفته می شود.

نحوه تشخیص شانه در فرش

یکی از ساده ترین و آسان ترین روش جهت تشخیص شانه در فرش این است که باید شانه یا تراکم عرضی فرش را حساب کنید. البته فرش هایی با برندهای ناشناخته وارد بازار می شوند و در پشت آن شانه اصلی درج نشده است که باید خریداران آن را تشخیص دهند. پس برای تشخیص شانه یا تراکم در فرش باید متر یا خط کش را برداشته و تقریبا 10 cm از پشت فرش را انتخاب نمایید.

البته به یک مداد یا خودکار نیاز داشته تا روی فرش را علامت گذاری نمایید و تعداد گره ها را بشمارید. برای مثال اگر یک فرش به عنوان فرش 1000 شانه به بازار معرفی می شود بایستی در یک متر عرض دارای 1000 گره باشد. ناگفته نماند که تعداد نخ خاب یا گره فرش اصل به آسانی از پشت آن قابل شمارش خواهد بود.

تاثیر شانه در فرش بر کیفیت و ماندگاری

خرید فرش یک پروسه آسان و در عین دشوار است و باید با توجه به شانه یا تراکم، فرش اصل را از فرش تقلبی تشخیص داد. البته هنگام خرید این کالا نباید فقط به شانه در فرش اکتفا نمود. زیرا عواملی از جمله تراکم فرش، جنس نخ تار و پود، جنس نخ خاب فرش و … در قیمت نهایی فرش دخیل هستند. همچنین در پروسه خرید فرش دو مفهوم رایج تراکم و شانه کاملا به همدیگر پیوسته می باشند.

پس این دو واژه بایستی کنار یکدیگر معنی و درک شده و مفهوم یکی از آنها بدون دیگری ممکن نخواهد بود. این نکته زمانی اهمیت پیدا می کند که یک فرش 500 شانه در مقایسه با فرش 700 شانه از ارزش، کیفیت و قیمت بیشتری برخوردار است.

زمانی یک فرش 500 شانه نسبت به فرش 700 شانه از قیمت و ارزش بالاتری برخوردار است که تمام عوامل تعیین قیمت دارای کیفیت بالاتری باشند. برای مثال 10 عوامل در تعیین قیمت فرش دخیل هستند و یکی از آنها شانه است.

پس اگر 9 عامل تاثیرگذار بر قیمت در فرش 500 شانه نسبت به 700 شانه با کیفیت تر و با ارزش تر باشند قطعا شانه در تعیین قیمت گزینه پوچ است. این موضوع درباره سایر فرش ها با تراکم و شانه پایین تر و بالاتر نیز صدق می کند. بنابراین برای دسترسی به قیمت واقعی و اصلی فرش باید عوامل تعیین کننده قیمت فرش را شناسایی کرد.

راه تشخیص فرش اصلی از تقلبی از لحاظ شانه در فرش

براساس یک محاسبه ریاضی خیلی ساده می توان در هر 10 cm فرش 1000 شانه، 100 گره یا نخ خاب را پیدا کرد. پس در هر 5 cm از فرش می توان 50 گره را شمارش نمود. بنابراین فرد به کمک متر یا خط می شوند یک متر یا 10 cm را در پشت فرش به صورت عرضی تعیین کند و تعداد گره های آن را بشمارد.

درنتیجه جهت محاسبه تعداد نخ خاب های موجود در فرش را به ازای هر 10 cm باید تعداد شانه را بر 10 تقسیم کرد. این روش محاسبه برای 5 cm از فرش نیز صدق کرده و بایستی تعداد شانه را بر عدد 20 تقسیم نمود. در نهایت با این روش فرش اصل از تقلبی تشخیص داده می شود.

باتوجه به روش محاسبه ذکر شده در فرش 440 شانه در یک متر عرض از آن فقط 440 گره یا نخ خاب وجود دارد. پس فرش 500 شانه دارای 500 گره و فرش 1200 شانه دارای 1200 گره در هر متر عرض فرش می باشد. البته امروز فرش های 1500 شانه نیز روانه بازار شده اند که به فرش های ریزبافت معروف می باشند. حتی اگر فرش های ده هزار شانه نیز به بازار فروش فرش افزوده شوند جای هیچ نگرانی نبوده و با همین روش ذکر شده قابل تشخیص خواهند بود.

آیا شانه در فرش و کیفیت الیاف بر طول عمر فرش تاثیر می گذارد؟

هرچقدر شانه در فرش و تعداد نخ خاب های بافت در آن بیشتر باشد قطعا برگشت پذیری الیاف را نیز بیشتر می کند. پس فرش روی هم نخوابیده و تخته یا سفت نمی شود. البته عدم سفتی یا تخته نشدن فرش را می توان دلیلی بر افزایش طول آن دانست، ولی مورد مهم در ماندگاری و دوام فرش همان کیفیت الیاف است. بنابراین هر چقدر کیفیت الیاف به ویژه نخ های خواب بیشتر باشد قطعا طول عمری بیشتری دارد.

همچنین کیفیت بالای نخ های تار و پود در عمر مفید فرش نقش بسزایی دارند. ناگفته نماند جنس تار پود همان پنبه و پلی استر بوده که در تمام بافت یکسان است. برخی مواقع نیز نخ تار به احتمال زیاد از ابریشم، کرک، پشم، اکریلیک هیت ست، اکریلیک و … می باشد

هر چقدر تراکم و شانه در فرش بیشتر باشد، ظرافت، زیبایی، لطافت و شفافیت بیشتری در محصول نهایی به چشم می خورد. پس شباهت بیشتری به فرش دستباف پیدا می کند. زیرا بالا بردن تراکم و شانه در فرش، تعداد گره های بافت را نیز افزایش می دهد و فرش فشرده تر و تنیده تر به نظر می رسد.

همین امر گره ها را ماندگارتر و قوی تر می نماید. البته با وجود تراکم بالا امکان دارد که الیاف با پایین ترین کیفیت تولید شود و در چنین شرایطی عمر محصول کاهش می یابد. بنابراین با وجود تراکم بالا نمی توان محصول نهایی را باکیفیت قلم داد. عکس قضیه نیز صدق کرده و بهره مندی از نخ های مرغوب در بافت فرش با تراکم و شانه پایین می تواند ماندگاری فرش را برای سالیان سال تضمین نماید.

انواع فرش از نظر شانه

همانگونه که قبلا اشاره شد هرچقدر شانه در فرش بیشتر باشد محصول نهایی محکم تر، زیباتر و از کیفیت بالاتری برخوردار است. پس انواع فرش از نظر شانه و تراکم به شرح زیر می باشند.

فرش 500 شانه

فرش 500 شانه از قیمت و کیفیت نسبتا پایینی برخوردار بوده و دلیل آن تعداد تراکم یا شانه در فرش است. برخی از خریداران فکر می کنند که علت قیمت پایین فرش 500 شانه استفاده از مواد بی کیفیت است. ولی این موضوع کاملا اشتباه بوده و تعداد گره های موجود در هر یک متر عرض قالی 500 عدد می باشد. پس هر چقدر تعداد شانه افزایش یابد قطعا می توان طرح های ظریف تر و زیباتری روی فرش پیاده کرد. البته هر چقدر شانه فرش بالاتر باشد ضخامت آن کمتر است.

همچنین عکس قضیه صدق کرده و هر چقدر شانه فرش پایین تر باشد ضخامت آن نیز بیشتر است. ناگفته نماند که نخ خاب به کار برده شده در فرش 500 شانه از الیاف مصنوعی از جمله پلی پروپیلن، پلی استر، اکریلیک، ویسکوز و بی سی اف است.

فرش 700 شانه

فرش 700 شانه یکی از محصولات پرفروش در بازار فرش های ماشینی می باشد که با دو درجه کیفیت (اورجینال و تبدیلی) به فروش می رسد. تعدا تراکم عرضی یا شانه در فرش اورجینال، 700 بوده و تراکم طولی آن 2100-3000 گره را در بر می گیرد. البته این نوع فرش به صورت 8 یا 10 رنگ یافت می شود که جدیدا از بافت رنگ اسپرت با 14 رنگ برخوردار بوده که اختلاف قیمتی کمی با فرش های قبلی دارد.

اما فرش 700 شانه تبدیلی به کمک دستگاه های 500 شانه تولید می گردد و با تغییرات در دستگاه با تراکم عرضی به تعداد 700 گره روانه بازار می شود. ناگفته نماند که تراکم طولی در این نوع فرش 1500 گره بوده و در 8 رنگ طراحی و بافته می شود.

فرش 1000 شانه

 این نوع فرش یکی دیگر از انواع فرش ماشینی بوده که در هر متر، تعدا شانه در فرش 1000 گره است. پس در یک متر عرض، 1000 نخ خاب به کمک گره ها به نخ پود و نخ تار وصل شده اند. در حالت کلی تراکم 1000 شانه تقریبا 3000 بوده طوری که بین 700 شانه و 1200 شانه قرار می گیرد.

همچنین از قیمت بالایی برخوردار بوده و برای نقشه های شلوغ و متراکم بهترین گزینه است. بنابراین در مکانهای پر رفت و آمد همچون هال و پذیرایی به کار برده می شود. این نوع فرش به علت قیمت مناسب نسبت به زیبایی و کیفیت در مقایسه با دیگر فرش ها در بین خریداران بسیار محبوب است. ناگفته نماند که طول عمر فرش 1000 شانه به دلیل استفاده از نخ اکریلیک تقریبا 20 سال بوده و نسبت به گرما مقاوم می باشد.

فرش 1200 شانه

یکی از ریزبافت ترین و ظریف ترین انواع فرش ماشینی به فرش 1200 شانه تعلق می گیرد. همچنین بالا رفتن تراکم و تعداد شانه در فرش باعث شده که محصول نهایی از ضخامت کمتری برخوردار باشد. زیرا الیاف مورد استفاده کم ضخامت و بسیار نازک است که بر ظرافت و لطافت فرش می افزاید.

پس در تزیین دکوراسیون منزل نقش اصلی ایفا می کند. ناگفته نماند که فرش 1200 شانه از مقاومت بالایی در برابر انواع آسیب ها برخوردار بوده و فشردگی بین ریشه نیاز بر مقاومت آن می افزاید.

فرش 1250 شانه

تعداد تراکم یا شانه در فرش 1250 شامل 3600 و 4100 می باشد که جدیدترین فرش ماشینی در بازار فروش محسوب می شود. پس این نوع فرش در دو نوع تراکم 3600 و 4100 طراحی و تولید می گردد و نخ مصرفی در آن از جنس اکریلیک مرینوس می باشد. همچنین تعداد رنگ مورد استفاده در فرش 1250 شانه شامل 8 رنگ بوده که برای تار آن نخ پلی استر و پود آن نخ پنبه و پلی استر به کار برده می شود. ناگفته نماند که یک فرش 1250 شانه در ابعاد 12 متر دارای وزن 40 کیلو گرم و ضخامت 6-7 میلی متر می باشد.

فرش 1500 شانه

این نوع فرش ماشینی در تراکم 4500 به بازار عرضه می گردد که انسجام و زیبایی فوق العاده ای به محصول نهایی می بخشد. همچنین تعداد گره های خیلی زیاد در هر متر عرضی این امکان را به تولید کننده داده تا از نقشه های بسیار ظریف و ریز استفاده نماید. پس همین امر یک تفاوت عظیم در فرش 1500 شانه می باشد که آن را جذابت تر و ظریف تر به نمایش می گذارد. البته این موضوع را می توان با یک عکس نشان داد.

برای مثال عکسی که با کمک دوربین 16 مگاپیکسل گرفته می شود نسبت به عکسی که از دوربین 4 مگاپیکسل استفاده می گردد قطعا از وضوح و کیفیت بالاتری برخوردار می باشد. زیرا در هر سانتی متر مربع تعداد خانه های رنگی بیشتر بوده و این موضوع در تعداد گره ها یا شانه فرش 1500 شانه نیز صدق می کند. ناگفته نماند که در بافت این نوع فرش باید از ظریف ترین نخ ها استفاده کرد تا در تراکم محصول اختلال ایجاد نکند.

جمع بندی

یکی از سوالات رایج که خریدار هنگام انتخاب فرش با آن مواجه می گردد همان تراکم عرضی یا تعداد شانه در فرش است. البته منظور از شانه یا تراکم فرش، تعداد گره ها یا نخ خاب ها در هر متر عرض از فرش ماشینی می باشد که فرد بسته به بودجه و نیاز یکی از انواع فرش 500,700,1000,1200,1250,1500 شانه را انتخاب می کند.

افرادی که فرش های نازک و ظریفی می خواهند باید فرش هایی با شانه بالا و ضخامت کم خریداری نمایند. البته اگر ضخامت و دوام بالای فرش مدنظر است باید فرش های 700 شانه را به فرش های 1200 شانه ترجیح داد.