کشف استعداد کودکان؛ چگونه استعداد فرزندمان را کشف کنیم؟
پرورش استعداد در کودکان نقطه‌ی آغاز و پایانی ندارد و پارامترهای مختلفی ازجمله سن، جنسیت، هوش، شخصیت، محیط آموزشی و… در این امر موثر هستند. استعداد را نمی‌توان نوعی مهارت به شمار آورد. چراکه استعداد بر پایه‌ی ژنتیک بنا شده است و با مهارت کاملآ متفاوت است.
استعدادیابی در کودکان و نوجوانان مشابه نیست. برای مثال در سنین کودکی عوامل مربوط به برانگیختن حس کنجکاوی، محیطی، یادگیری و در نوجوانی، عوامل شخصیتی و محیطی بیش‌تر مورد توجه قرار می‌گیرند.
ضرورت کشف استعداد در کودکان
از بدو تولد فرزندان، والدین دغدغه‌های بسیاری در رابطه با آینده آن‌ها دارند و مداوم از خود می‌پرسند: فرزندم را چگونه پرورش دهم؟ چه چیزهایی را به او یاد بدهم؟ فرزندم به چه چیزهایی علاقه پیدا می‌کند؟ درنتیجه این امر می‌توان گفت استعدادیابی در کودکان یک مقوله بسیار مهم در زندگی پدر و مادر است.
البته استعدادیابی یک امر ساده نیست و اساس شکل‌گیری رغبت‌ها بر پایه‌ی استعداها است. جالب است بدانید که علت بسیاری از نارضایتی‌های شغلی، بیکاری‌ها و تغییر شکل‌های ناگهانی، عدم توجه به استعدادیابی افراد در زمان کودکی است.
امروزه بسیاری از والدین هیچ اهمیتی به استعدادیابی در دوران کودکی نمی‌دهند و گمان می‌کنند مدرسه استعداد فرزندان آن‌ها را کشف می‌کند. لازم به ذکر است که این در صورتی است که مدارس تنها عهده‌دار مسئولیت تدریس برخی از دروس به دانش‌آموزان هستند و در استعدادیابی نقش چندانی ندارند. البته در سال‌های اخیر سیستم آموزشی توجه بسیار زیادی به استعدادیابی در کودکان کرده است. اما به دلیل تعداد زیاد دانش‌آموزان، نمی‌توان برای هر دانش‌آموز بصورت جداگانه تمرکز و توجه بسیاری صرف کرد.
خوب است بدانید که بسیاری از فعالیت‌ها و توانمندی‌ها ازجمله موسیقی و ورزش باید از زمان کودکی آغاز شوند تا به این ترتیب افراد بتوانند در آن‌ها موفقیت‌های چشمگیری به دست آورند.
انواع استعداد در کودکان
استعداد در کودکان انواع مختلفی دارد. آشنایی با انواع استعداد در آن‌ها، یکی از روش‌های اصلی و محبوب شناخت انواع استعداد در کودکان است. البته این روش تنها روش به شمار نمی‌آید و در ادامه دیگر روش‌های شناخت استعداد در کودکان را نیز بیان می‌کنیم.
استعدادهای زبانی در کودکان
کودکان دارای این استعداد، توانایی بسیاری در مطالعه‌کردن و استفاده هوشمندانه از کلمات جهت بیان حالات روحی و احساسات خود دارند. لازم به ذکر است که این کودکان در بزرگسالی می‌توانند شاعر، نویسنده یا سخن‌گوی بسیار ماهری شوند.
نشانه‌های استعداد زبانی در کودکان
استعداد زبانی در کودکان نشانه‌های مختلفی دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت است از:
۱_به داستان پردازی علاقه بسیار زیادی نشان می‌دهد.
۲_به قصه‌گویی با بیان تجربیات خود علاقه دارد.
۳_کلمات جدید را به فراوانی استفاده می‌کند.
۴_معنی کلماتی که نمی‌داند را می‌پرسد.
۵_با کلمات بازی می‌کند و سعی می‌کند ترکیب‌های جدید و متفاوتی از آن‌ها بسازد.
۶_دیکته‌اش به نسبت سنش بسیار خوب است.
۷_به نسبت سن خود گیاهان و حیوانات مختلف را می‌شناسد و سعی می‌کند آن‌ها را توصیف کند.
۸_موضوعات پیچیده را به خوبی توضیح می‌دهد.
۹_یک دفتر خاطره دارد یا اینکه برای روزنامه مدرسه مطلب می‌نویسد.
استعدادهای ریاضی در کودکان
بطورکلی می‌توان گفت افرادی که در درک ریاضی، کار با اعداد و پیداکردن الگوهای مختلف، موفق هستند، هوش ریاضی یا استعداد ریاضی بسیار بالایی دارند. این گروه از افراد می‌توانند در رشته‌های مختلف ازجمله علوم مهندسی، ریاضیات محض، فیزیک، اقتصاد و حسابداری، بسیار موفق باشند.
استعداد تخیل در کودکان
قدرت و استعداد کودکان در تخیل و طراحی را می‌توان با بکارگیری رنگ‌ها، سایه‌ها، انتخاب درست اشکال، حجم شکل‌ها و… سنجید. بطورکلی می‌توان گفت کودکانی که توانایی‌های ذکرشده را دارند، استعداد تخیل بسیار بالایی دارند. این گروه از کودکان در نقاشی، طراحی، معماری و دیگر مشاغل مشابه به موفقیت‌های بزرگی دست می‌یابند.
نشانه‌های استعداد تخیل یا تجسم فضایی
مهم‌ترین نشانه‌های این استعداد عبارت است از:
۱_فاصله‌ها را به خوبی تخمین می‌زند.
۲_کار با نقشه و مقیاس را می‌داند.
۳_رابطه بین فاصله و بزرگی اجسام را درک می‌کند.
۴_در یک اتاق تاریک با چشمان بسته، به خوبی می‌تواند مسیر خود را پیدا کند.
۵_می‌تواند یک نقشه از آپارتمان یا خانه شما رسمی کند.
۶_اشیا موجود در اتاق را می‌تواند از حفظ رسم کند.
۷_تصویر یک مکعب یا اجسام سه‌بعدی را به خوبی رسم می‌کند.
۸_با رعایت نسبت و مقیاس می‌تواند نقاشی کند.
استعداد داستان‌سرایی در کودکان
افرادی که بتوانند داستان‌های کوتاه یا بلند را به شکل ماهرانه بنویسند، استعداد داستان‌سرایی خوب و بالایی دارند. خوب است بدانید که بسیاری از نویسنده‌های بزرگ و تاثیرگذار دنیا که فروش بسیار بالایی دارند، استعداد داستان‌سرایی خوب و بالایی نیز دارند.
استعداد اجتماعی‌شدن در کودکان
پیش از هرچیزی این نکته را در نظر داشته باشید که منظور از استعداد اجتماعی مهارتی است که افراد در برقراری ارتباط با دیگر افراد دارند. این گروه از افراد درک بسیار بالایی از دیگر انسان‌ها دارند و تعامل نسبتاً خوبی با شخصیت‌های مختلف برقرار می‌کنند.
همانطور که مشخص است این گروه از کودکان در بزرگسالی می‌توانند در مشاغلی که نیاز به تعامل اجتماعی بالا و روابط عمومی بسیار مناسب است، به خوبی بدرخشند.
نشانه‌های مهارت تعامل اجتماعی در کودکان
استعداد اجتماعی‌شدن در کودکان با نشانه‌های مختلف همراه است که بطورکلی مهم‌ترین و اصلی‌ترین آن‌ها عبارت است از:
۱_تعدادی دوست خوب در مدرسه دارد.
۲_صلح‌طلب و مسالمت‌جو است و بطورمعمول از درگیرشدن با دیگران اجتناب می‌کند.
۳_به بازی‌های دسته‌جمعی و تکالیف گروهی علاقه نشان می‌دهد.
۴_یک ناجی میان دوستانی است که با یکدیگر دعوا می‌کنند.
۵_با حیوانات و گیاهان همدردی می‌کند.
۶_با انسان‌ها احساس تفاهم و همدلی دارد.
۷_اسباب بازی‌های خود را با دیگران تقسیم می‌کند.
۸_از هدیه دادن لذت می‌برد.
استعداد نوآوری در کودکان
افرادی که با ذهن خلاق و ارائه یک ایده خاص، اقدامی نوآورانه و خلاقانه انجام می‌دهند، این استعداد را درون خود دارند. این گروه از کودکان بطورمعمول وسایل جدیدی می‌سازند که زندگی را برای انسان‌ها ساده‌تر می‌کنند. برای مثال مخترعین استعداد و نوآوری نسبتاً بالایی دارند.
استعداد خنداندن یا جوک گفتن در کودکان
احتمالا با خواندن این نوع استعداد با خود می‌گویید مگر شوخی کردن هم یک استعداد به شمار می‌آید؟ در پاسخ باید گفت که بله. توانایی خنداندن یک استعداد است و افرادی که این استعداد را دارند، خوب و به موقع شوخی می‌کنند. این افراد هدف را از شوخی مشخص می‌کنند و جهت خنداندن دیگران، دست به تحقیر و تخریب دیگر افراد نمی‌زنند. همانطور که مشخص است کمدین‌ها در کودکی استعداد خنداندن یا جوک گفتن بسیار بالایی دارند.
استعداد فروش در کودکان
اگر کودکان شما بتوانند افراد را متقاعد به خرید محصولات و خدمات مختلف کنند، استعداد فروش خوب و بالایی خواهند داشت.
استعداد تفکر منطقی
کودکان برخوردار از این مهارت علاقه بسیار زیادی به بازی‌های اعداد دارند. جالب است بدانید که بعضی از این کودکان گمان می‌کنند که روزی بزرگ‌ترین عدد دنیا را کشف خواهند کرد. خوب است بدانید که برای کودکان دارای مهارت تفکر منطقی، درس ریاضی شیرین‌ترین و بهترین درس است. البته این درس بعدها و با گذشت زمان جای خود را به جبر و هندسه می‌دهد.
نشانه‌های مهارت تفکر منطقی
استعداد تفکر منطقی در کودکان نشانه‌های مختلفی دارد که بطورکلی مهم‌ترین و آشناترین آن‌ها عبارت است از:
۱_بطورمعمول در رابطه با چگونگی عملکرد ماشین‌آلات و دستگاه‌ها به فراوانی سوال می‌پرسند.
۲_با واحدهای سنجش نظیر؛ میلی‌متر و میکرومتر یا اعداد بزرگ نظیر؛ میلیون به خوبی آشنایی دارند.
۳_هنگام تعمیر وسایل مختلف با علاقه کنار شما می‌مانند.
۴_در رابطه با علت بروز حوادث طبیعی نظیر؛ رعدوبرق، برف و باران و… به فراوانی سوال می‌پرسند.
۵_از اصطلاحات منطقی نظیر؛ بنابراین، علاوه بر این، این طور نیست و… به فراوانی استفاده می‌کنند.
۶_به رویدادهای فیزیکی علاقه بسیاری نشان می‌دهند.
۷_طرز کار وسایلی نظیر؛ آبمیوه‌گیری، جاروبرقی و دیگر دستگاه‌های برقی را به خوبی می‌دانند.
استعداد ورزشی
برخی از والدین معتقد هستند که کودکان پر جنب و جوش آن‌ها، استعداد ورزشی بالایی دارند. لازم به ذکر است که این نوع استعداد نشانه‌های مختلفی دارد و تنها تحرک نشان‌دهنده آن نیست.
نشانه‌های استعداد ورزشی در کودکان
مهم‌ترین و اصلی‌ترین نشانه‌های استعداد ورزشی در کودکان عبارت است از:
۱_موفقیت‌های ورزشی کودکان بالاتر از حد معمول است و می‌توانند در برنامه‌های ورزشی مطابق با جدیدترین استانداردهای علمی به موفقیت دست یابند.
۲_تعادل جسمی بسیار خوبی دارند. برای مثال به خوبی بالانس می‌زنند یا اینکه بر روی یک پا می‌ایستند.
۴_علاقه بسیار زیادی به یادگیری ورزش‌های جدید نشان می‌دهند.
۵_علاقه به شرکت در یک تیم ورزشی دارند.
۶_حرکات کششی ازجمله بارفیکس را به خوبی و درستی انجام می‌دهند.
چگونه استعداد کودکان خود را کشف کنیم؟
کشف استعداد کودکان را باید با آگاهی کامل از روش‌های استعدادیابی کودکان انجام داد تا به این ترتیب به بهترین نتیجه ممکن دست یافت. در ادامه به معرفی و بررسی موثرترین تکنیک‌های استعدادیابی در کودکان می‌پردازیم.
از سنین پایین شروع کنید
همانطور که با فرستادن فرزندان خود به مدرسه، آموزش آن‌ها را از سنین پایین شروع می‌کنید، باید به کشف استعداد آن‌ها نیز اهمیت دهید. چراکه یک کودک ممکن است استعدادهای بسیاری داشته باشد و در سمت دیگر یک کودک به زمان بسیار زیادی جهت کشف استعدادهای خود نیاز داشته باشد. بطورکلی هر کودک منحصربه‌فرد است و با کودک دیگر متفاوت است. بزرگسالان و والدین بهتر است از کودکی به فرزندان خود کمک کنند تا استعدادهای خود را بشناسند.
برای استعدادیابی کودک خود عجله نکنید
یکی از گام‌های اصلی و مهم در شناسایی استعدادیابی کودکان این است که آن‌ها را آزاد بگذارید. امروزه برخی از والدین به فرزندان خود بسیار فشار می‌آورند و آن‌ها را با فعالیت‌های مختلف سرگرم می‌کنند. شایان ذکر است که در برخی موارد این فعالیت‌ها تا حدی افزایش می‌یابند که کودکان هر روز هفته و حتی در روزهای تعطیل به کلاس می‌روند. این امر برای کودکان بسیار سخت و حتی آزاردهنده است و حتی می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد.
بطورکلی پیشنهاد ما این است که به کودکان خود آزادی و زمان کافی برای کشف استعدادهایشان دهید.
برای استعدادیابی کودک باید نوع هوش فرزندانتان را بدانید
مطابق با نظریه هوش‌های چندگانه، هر فرد دارای نوع هوش متفاوتی است که اگر به آن توجه شود، در پرورش استعداد کودک بسیار موثر واقع می‌شود. یکی از وظایف والدین و استعدادیابی کودکان این است که نوع هوش فرزند خود را شناسایی کنید و با توجه به آن وی را برای پرورش توانمندی‌هایش تشویق نمایید.
برای کشف استعداد کودک به فعالیت‌های وی توجه کنید
اگرچه بطور غریزی کودکان استعدادهای خود را دنبال می‌کنند، اما بطورمعمول این استعدادها را به درستی تشخیص نمی‌دهند. برای مثال اگر کودک شما علاقه خاصی به جعبه مدادرنگی نشان می‌دهد، نشانگر این می‌تواند باشد که به نقاشی و هنر علاقه زیادی دارد. در این شرایط ممکن است فرزند شما کار زیادی با قلم مو یا مدادرنگی خود انجام ندهد، اما دقت و صبر و حوصله شما می‌تواند موجب رشد استعدادهای وی شود.
اگر فرزند شما عاشق آوازخواندن، رقصیدن و… است، اجراهای وی در این زمینه‌ها را تحلیل کنید. به این معنا که اگر هماهنگی چشم و دست کودک شما خوب است، ممکن است یک وسیله موسیقی را در آینده به خوبی بنوازد. اگر مهارت‌های حرکتی ظریفی دارد، در نقاشی‌کشیدن یا ساخت کاردستی می‌تواند بسیار ماهر باشد.
اگر فرزند شما مهارت‌های حرکتی قوی دارد، در ورزش‌هایی نظیر؛ اسکواش یا بدمینتون می‌تواند موفق باشد. بطورکلی پیشنهاد ما این است که به فعالیت‌های بزرگ و کوچک فرزندان خود توجه بسیاری داشته باشید تا به این ترتیب در زمینه استعدادیابی وی قدم‌های موثری بردارید.
فرصت آشنایی کودک با فعالیت‌های مختلف را فراهم کنید
برای کشف استعداد کودک خود سعی کنید تا حدامکان وی را در سنین پایین با زبان‌های جدید، موسیقی، آواز، رقص، نقاشی، ورزش و… آشنا کنید و اجازه دهید کودکانتان همه‌چیز را امتحان کنند و درنهایت فعالیتی که بیش‌تر از همه جذب آن می‌شوند را شناسایی نمایید. برای مثال اگر متوجه شدید کودک شما عاشق بازی‌های ویدئویی است، وی را با زمینه‌های مختلف نظیر؛ طراحی انیمیشن، توسعه‌ی بازی‌های ویدئویی یا گرافیک آشنا کنید. اگر به ورزش علاقه دارد، وی را در کلاس‌های ورزشی ثبت‌نام کنید. چراکه با این امر هم به پرورش استعداد وی کمک می‌کنید و هم از فواید ورزش برای کودکان خود استفاده کرده‌اید.
نشانه‌های استعداد در کودک را تقویت کنید
هدف از تمجید و ستایش، ایجاد اعتماد در کودک نسبت به هرکاری است که وی می‌تواند آن را به خوبی انجام دهد. البته فراموش نکنید که تحسین بیش از حد می‌تواند برای پرورش استعداد کودکان مضر باشد. اما اگر به درستی انجام گیرد، اعتماد کودک نسبت به توانایی‌هایش تقویت خواهد شد.
پیشنهاد ما این است که هنگام تشویق کودکان و تعریف و تمجید از آن‌ها مشخص کنید که کودک شما چه کاری را درست انجام می‌دهد. برای مثال کودکی را در نظر بگیرید که در شعر گفتن استعداد دارد. ممکن است در شروع کار، کل شعر وی خوب نباشد و تنها قسمت‌هایی از آن به دلیل استفاده از قافیه مناسب خوب باشد. در این شرایط تنها این بخش‌ها را هدف قرار دهید و از آن‌ها تعریف کنید. البته به کودکان خود اجازه دهید از قسمت‌هایی که باید روی آن‌ها کار کنند، آگاه شوند.
بطورکلی نحوه صحیح تشویق‌کردن والدین می‌تواند در استعدادیابی کودک و پرورش آن بسیار موثر باشد.
تلاش‌های کودک خود را تحسین کنید
اگر متوجه شدید فرزندان شما در یک زمینه خاص تلاش می‌کنند، به سخت‌کوشی وی جایزه دهید. برای مثال اگر فرزند شما عاشق موسیقی است، برای وی یک پیانو بخرید و وی را در کلاس مرتبط ثبت‌نام کنید. حال اگر کودک شما یاد بگیرد چگونه آهنگ‌های مختلف را در مدت زمان کوتاهی بنوازد، این لحظه یک نقطه عطف است و باید از وی قدردانی شود. فراموش نکنید که تحسین تلاش و شکوفایی و استعدادیابی کودکان کمک بسیاری به کودکان می‌کند.
دانش کودک را در زمینه استعدادش غنی کنید
هنگام پرورش استعداد در فرزندان خود، از هر فرصتی جهت گسترش و غنی‌تر کردن درک وی از موضوعات استفاده کنید. چراکه به این ترتیب کودک شما به مسیر درستی هدایت می‌شود و به او الهام بخشیده می‌شود. در این شرایط کودک خود را با محیط‌های مرتبط و متخصصان مختلف تا حدامکان آشنا کنید. برای مثال اگر کودک شما یک نوازنده ساز ساکسیفون در سبک جاز است، وی را به چند کنسرت جاز ببرید. یا اگر وی یک بازیگر بااستعداد است، چند تئاتر به وی پیشنهاد دهید. اگر شنا نقطه قوت فرزند شما است، وی را به مسابقات محلی شنا ببرید و مسابقات بین‌المللی شنا را باهم در تلویزیون دنبال کنید.
بطورکلی هرجا که می‌توانید دری را برای کودک خود باز کنید تا پرورش و استعدادیابی کودکان خود را مشاهده نمایید.
علایق خود را به کودکانتان تحمیل نکنید
برخی از والدین علاقه دارند فعالیت‌های مورد علاقه خود را برای فرزندان خود انتخاب کنند. اگر والدین علاقه خود را به فرزندان خود تحمیل کنند، اشتباه بزرگی مرتکب خواهند شد. چراکه در این شرایط سلامت روان کودکان شما در خطر خواهد بود.
بطورکلی برای استعدادیابی فرزندان خود اجازه دهید آن‌ها آزادانه حوزه مورد علاقه خود را انتخاب کنند و از وی تا حدامکان حمایت نمایید.
در شناخت استعدادها، الهام‌بخش کودک خود باشید
اجازه دهید کودک شما خلاقیت و شخصیت هنری خود را به نمایش بگذارد تا احساس سرزندگی و آزادی عمل بیش‌تری داشته باشد. برای مثال اگر ترانه سرا هستید، خانه خود را با تصاویر هنرمندان یا نوازندگان مورد علاقه خود تزیین نمایید. یا اینکه اگر در گذشته برای هنر خاصی مورد تقدیر قرار گرفته‌اید، لوح‌های تقدیر و جوایزی که برنده شده‌اید را به‌عنوان تزئین در خانه خود قرار دهید.
هدف‌گذاری کنید
یکی از مهم‌ترین وظایف والدین در استعدادیابی کودکان و پرورش آن‌ها، هدف‌گذاری برای کودک است. به این معنا که جهت تقویت مهارت‌ها و استعدادهای کودکان خود، برنامه‌ریزی کنید و آن‌ها را تشویق کنید تا به هدف تعیین‌شده دست یابند. این نکته را در نظر داشته باشید که با هدف‌گذاری کودک شما بر روی کاری که انجام می‌دهد، تمرکز خواهد داشت و به این ترتیب تصمیمات بهتری خواهد گرفت.
جمع‌بندی
در مطالب فوق به بررسی کشف استعداد در کودکان پرداختیم. همانطور که گفتیم پرورش استعدعدر کودکان نقطه‌ی آغاز و پایانی ندارد و پارامترهای مختلف ازجمله سن، شخصیت، هوش، محیط آموزشی و… در این امر موثر هستند.
امروزه تکنیک‌های مختلفی جهت کشف استعداد در کودکان وجود دارد که از مهم‌ترین و اصلی‌ترین آن‌ها می‌توان به عجله‌نکردن، دانستن نوع هوش، توجه به فعالیت‌های وی، فراهم کردن فرصت آشنایی با فعالیت‌های مختلف، تقویت نشانه‌های استعداد، تحسین تلاش‌های کودک و… اشاره کرد.