خونریزی پستان هنگام شیردهی؛ دلایل و جلوگیری از آن
ترک‌خوردن یا خونریزی نوک سینه‌ها در دوران شیردهی یک اتفاق طبیعی نیست و در حقیقت شیردهی نباید درد داشته باشید. درد سینه و درد در هر نقطه از بدن یک علامت هشداردهنده است که نشانگر یک مشکل نیازمند درمان است. به این ترتیب اگر نوک سینه‌های شما هنگام شیردهی ترک‌خوردگی یا خونریزی دارد، بهتر است به پزشک مراجعه نمایید. در ادامه به معرفی و بررسی دلایل خونریزی پستان هنگام شیردهی می‌پردازیم و درنهایت تکنیک‌های جلوگیری از این امر را بیان می‌کنیم، پس تا انتها با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
شقاق سینه چیست؟
منظور از شقاق سینه یا زخم نوک سینه، ترک، زخم، تحریک و درد در نوک سینه‌ها است که در میان بانوان باردار و شیرده به فراوانی مشاهده می‌شود. بسیاری از خانم‌ها شقاق سینه را دلیلی بر متوقف‌کردن شیردهی به نوزادان خود می‌دانند. خوب است بدانید که شقاق سینه تنها در خانم‌های شیرده اتفاق نمی‌افتد و برخی از دوندگان و دوچرخه‌سواران نیز در معرض پاره‌شدن نوک پستان و زخم آن هستند. شقاق سینه تا زمانی که عفونت رخ ندهد، به سادگی در خانه قابل درمان است.
علت زخم نوک سینه یا علت شقاق سینه چیست؟
همانطور که گفتیم شکاف نوک پستان در زنان باردار و شیرده به فراوانی مشاهده می‌شود. اما ترک در هر فرد ایجاد می‌شود. مهم‌ترین و شایع‌ترین دلایل بروز زخم نوک سینه یا شقاق سینه عبارت است از:
بارداری
تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌تواند موجب بزرگ‌ترشدن سینه‌ها شود. این حجم اضافه می‌تواند موجب اضافه‌شدن حجم سینه‌ها و کشش پوست و تحریک هاله و نوک سینه شود که درنهایت منجر به شقاق سینه می‌شود.
شیردهی
همانطور که گفتیم زنانی که در شیردهی مشکل دارند نیز با شقاق سینه مواجه می‌شوند. مهم‌ترین و اصلی‌ترین دلایل بروز شقاق سینه در این گروه از بانوان عبارت است از:
تغذیه نامناسب نوزاد
اگر نوزاد نتواند از شیر مادر به خوبی تغذیه کند، فشار زیادی به پوست حساس هاله و نوک سینه وارد می‌کند و به این ترتیب موجب تحریک و زخم نوک سینه می‌شود.
پوزیشن نامناسب شیردهی
اگر مادر شیردهی به نوزاد را در پوزیشن نامناسب انجام دهد و نوک سینه به درستی در دهان نوزاد نباشد، اصطکاک بین دهان نوزاد و نوک سینه رخ می‌دهد و درنهایت زخم یا ترک در نوک سینه ایجاد می‌شود.
برفک دهان
برفک دهان نوعی عفونت قارچی بی‌خطر و بسیار شایع در دهان نوزادان است که می‌تواند هنگام شیردهی به سینه مادر منتقل شود. از مهم‌ترین علائم برفک دهان می‌توان به لکه‌های خاکستری مایل به سفید در داخل دهان، سقف دهان و یا روی زبان نوزادان اشاره کرد. تفاوت این لکه‌ها با شیر مادر در این است که تحت هیچ شرایطی از بین نمی‌روند.
خوب است بدانید که لکه‌های برفک دهان بطورمعمول دردناک نیستند. همانطور که گفتیم نوزادان مبتلا به برفک دهان، مادران خود را می‌توانند به این عفونت مبتلا کنند. در این شرایط نوک پستان مادر حساس و کمی دردناک می‌شود و هنگام شیردهی دردهای شدیدی را تجربه خواهد کرد.
برفک دهان بطورمعمول در چند هفته یا چند ماه اول زندگی نوزادان ایجاد می‌شود. تا به امروز محققان در رابطه با علت برفک دهان نوزادان اطمینان ندارند، اما به احتمال بسیار زیاد این مشکل به دلیل ضعیف‌بودن سیستم ایمنی نوزادان رخ می‌دهد. به عبارت دقیق‌تر بسیار از نوزادان پس از مصرف آنتی‌بیوتیک و داروهای استروئیدی به برفک دهان مبتلا می‌شوند. البته در برخی موارد برفک دهان نوزادان به دلیل وجود بیماری در بدن مادر ایجاد می‌شود. مادرانی که در زمان زایمان به عفونت قارچی واژن مبتلا باشند، هنگام زایمان این بیماری را می‌توانند بصورت برفک دهان به نوزاد خود منتقل کنند.
مطلب پیشنهادی: نکات مراقبت از نوزاد؛ اصول نگهداری از نوزاد از روز تولد از تغذیه تا ماساژ دادن
رطوبت زیاد نوک سینه
همانطور که گفتیم شقاق پستان بطور معمول ترک‌های خشک بر روی نوک سینه ایجاد می‌کند. اما این نکته را در نظر داشته باشید که رطوبت بیش از حد می‌تواند موجب شقاق سینه شود. شایان ذکر است که این موضوع ممکن است به دلیل شیردهی طولانی‌مدت نوک سینه‌ها به مدت طولانی رخ دهد. البته می‌تواند ناشی از نشت شیر به بیرون، استفاده از پدهای مرطوب سینه یا استعمال زیاد پماد نیز باشد.
گرفتگی یا احتقان سینه
منظور از گرفتگی سینه، پرشدن سینه از شیر است که موجب تورم، درد و سفت‌شدن سینه می‌شود و می‌تواند یک دلیل برای شقاق سینه به شمار آید.
تطبیق نداشتن سینه مادر به شیردهی
نوک سینه‌های مادران در هفته‌های اول شیردهی هنوز به این روند عادت ندارد و این امر می‌تواند موجب تحریک آن‌ها شود. البته زمانی که شما و کودک خود یک روال خوب تغذیه‌ای ایجاد کند، این ناراحتی و درد با گذشت زمان از بین خواهد رفت.
تاول شیری
یک لکه سفید دردناک بر روی نوک سینه‌ها یا اطراف آن‌ها می‌تواند موجب شقاق سینه شود. این نکته را در نظر داشته باشید که این تاول از طریق عبور شیر غلیظ‌شده از مجرای شیر و یا مسدودشدن مجرای شیر، موجب جمع‌شدن بیش از حد شیر در نوک سینه‌ها و درنهایت شقاق سینه می‌شود.
تاول معمولی ناشی از اصطکاک
این تاول می‌تواند به دلیل چفت‌شدن نامناسب نوک سینه در دهان نوزاد، استفاده از شیردوشهو یا محافظ نوک پستان نامناسب به وجود آید و به این ترتیب هنگام شیردهی سوزش ایجاد کند.
عارضه چسبندگی زبان به کف دهان نوزاد
اگر زبان کودک شما هنگام گریه نتواند از لب پایین وی عبور کند یا زبان وی قلبی شکل بنظر رسد، به احتمال بسیار زیاد بافتی که زبان را به کف دهان متصل می‌کند، بسیار کوتاه است. عارضه چسبندگی زبان به کف دهان نوزاد می‌تواند در نوک سینه مادران، درد ایجاد کند.
نوک سینه‌های صاف یا وارونه
هاله اطراف نوک پستان خود را به اندازه ۲ سانتی‌متر یا پشت نوک سینه خود، نیشگون بگیرید، حال اگر نوک سینه شما کمی سفت و برآمده نشود، نوک سینه شما صاف است. البته اگر نوک سینه شما پس از این آزمایش جمع‌تر شود، به این معنا است که نوک سینه شما وارونه است. خوب است بدانید که نوک سینه‌های صاف یا وارونه مانع از چفت‌شدن مناسب در دهان نوزاد می‌شوند و به این ترتیب در نوک سینه‌های مادران درد ایجاد می‌شود.
عارضه وازواسپاسم
پس از یک جلسه شیردهی، برخی از خانم‌ها ممکن است دردی از نوک پستان تا کل پستان تجربه کنند. مطابق با تحقیقات انجام‌شده این موضوع به دلیل یک عارضه به نام وازواسپاسم یا انقباض رگ‌های خونی در سینه‌ها رخ می‌دهد.
اصطکاک
همانطور که می‌دانید اصطکاک زیاد ناحیه نوک سینه را تحریک می‌کند. این اصطکاک بطورمعمول در اثر پوشیدن لباس‌هایی با جنس و سایز نامناسب نظیر؛ پیراهن گشاد، سوتین نامناسب و پارچه‌هایی با الیاف مصنوعی ایجاد می‌شود. به این معنا که کشیده‌شدن این موارد بر روی نوک سینه‌ها می‌تواند موجب جوش، ترک و حتی زخم و خونریزی شود.
لازم به ذکر است که شقاق سینه‌ی ناشی از اصطکاک در ورزشکارانی مانند دوندگان، موج‌سواران و بدنسازان به فراوانی رخ می‌دهد.
واکنش آلرژیک
زخم نوک سینه ممکن است به دلیل واکنش آلرژیک در اثر لمس پوست ایجاد شود. مهم‌ترین و اصلی‌ترین مواد شیمیایی یا معطری که می‌توانند موجب واکنش آلرژیک پوست پستان شوند، عبارتند از:
- پودر لباسشویی
- نرم‌کننده پارچه
- شاکپو و صابون
- کرم مخصوص پس از استحمام
- لوسیون یا مرطوب‌کننده بدن
- عطر و ادکلن
- و…
بطورکلی اگر پس از استفاده از هریک از محصولات ذکرشده نوک سینه دچار تحریک یا ترک شد، به احتمال بسیار زیاد پوست فرد به مواد شیمیایی یا معطر موجود در آن محصول آلرژی دارد.
علائم زخم نوک سینه
علائم شقاق سینه با توجه به علت بروز آن می‌توانند در یک یا هر دو نوک پستان ظاهر شوند. شدت و مدت علائم از یک فرد به فرد دیگر متفاوت هستند. اما علائم اصلی آن، ترک‌خوردن و درد نوک سینه است. دیگر علائم شقاق سینه بطورکلی عبارتند از:
- سرخ‌شدن و درد کل سینه
- پوست ترک خورده و ظاهر خشک نوک سینه
- پوسته پوسته شدن یا زخم نوک سینه
- تراوشات نوک سینه
- خونریزی نوک سینه
- و…
شیردهی و شقاق سینه
با وجود ابتلا به زخم نوک سینه، حتی اگر پزشکتان شما را از شیردهی منع کند، تا حدامکان به برنامه منظم شیردهی خود پایبند باشید. چراکه کاهش یا توقف شیردهی می‌تواند موجب کاهش تولید شیر در مادران شود. لازم به ذکر است که حتی در صورت خونریزی نوک سینه، شیردهی بلامانع است و هیچ ضرری برای نوزادان ندارد. اگر نوک سینه مادران به کمک یک جایگزین نظیر؛ شیردوش کم‌تر تحریک یا اذیت می‌شود، تا زمانی که شقاق سینه بطورکامل رفع شود از آن استفاده نمایید.
پیشگیری از زخم نوک سینه هنگام شیردهی
همانطور که گفتیم ناراحتی و درد نوک پستان در مادران شیرده به فراوانی مشاهده می‌شود. اما این نکته را در نظر داشته باشید که با رعایت برخی نکات می‌توان تا حد بسیار زیادی از این امر جلوگیری کرد. بطورکلی مهم‌ترین و اصلی‌ترین این نکات عبارتند از:
- هنگام شیردهی به نوزاد خود از این موضوع اطمینان یابید که سینه به اندازه کافی در دهان نوزاد چفت شده است. به این معنا که نوک سینه و بخش زیادی از هاله اطراف آن باید کاملاً درون دهان نوزاد قرار بگیرد.
- قبل از تغذیه نوزاد خود، مقدار کمی از شیر خود را با دست بدوشید تا به این ترتیب پستان‌های شما بیش از حد پرشیر و سفت نباشند. چراکه احتقان سینه موجب می‌شود که نوزاد نتواند به خوبی نوک سینه را بمکد.
- سینه‌های خود را تنها با آب گرم بشویید و از صابون‌های سخت که موجب خشکی سینه می‌شوند، تا حدامکان استفاده نکنید.
- پماد مخصوص به نوک سینه خود بمالید یا اینکه اجازه دهید شیرتان بر روی سینه‌تان خشک شود.
- از پدهای مخصوص سینه استفاده کنید که از مواد طبیعی ساخته شده‌اند. شایان ذکر است که این پدها اصطکاک را در پستان‌ها تا حد بسیار زیادی کاهش می‌دهند.
- هنگام شیرخوردن اجازه دهید نوزاد شما بصورت طبیعی پستان را رها کند.
- هنگام شیردادن به کودک خود اطمینان یابید که سینه شما چانه نوزاد را فشار نمی‌دهد. به این معنا که چانه وی باید درون پستان قرار بگیرد.
- و…
درمان زخم نوک سینه هنگام شیردهی
زخم نوک سینه بطورمعمول با تکنیک‌های خانگی بطورکامل درمان می‌شود. البته جهت اطمینان و احتیاط بهتر است حتما با یک پزشک مشورت نمایید. بطورکلی مهم‌ترین روش‌های ایمنی درمان زخم نوک سینه در خانم‌های شیرده عبارت است از:
- پس از شیردهی مقدار کمی از یک پماد مخصوص نظیر؛ لانولین یا روغن زیتون به نوک سینه‌های خود بمالید. لازم به ذکر است که استفاده از این محصولات هنگام شیردهی کاملاً بی‌خطر است.
- پس از هربار شیردهی نوک سینه‌های خود را با آب گرم بشویید. البته استفاده از کمپرس گرم و مرطوب بر روی سینه‌ها نیز می‌تواند موجب بهبود درد آن‌ها شود. برای ساخت کمپرس شما می‌توانید پدهایی که مخصوص پستان و نوک سینه هستند را خریداری نمایید. یا اینکه یک حوله نرم در آب گرم خیس نمایید و سپس آن را بر روی سینه خود قرار دهید. از قراردادن کمپرس گرم و خشک بر روی سینه‌های خود تا حدامکان خودداری نمایید.
- اگر دچار احتقان سینه شده‌اید یا اینکه نوک سینه‌های شما تحریک شده است، پیش از شیردهی به کودک خود مقداری از شیر خود را بدوشید و آن را به آرامی بر روی نوک سینه‌های خود بمالید. چراکه شیر مادر می‌تواند موجب نرم‌شدن سینه‌ها شود و مقداری محافظت ضدباکتریایی در ناحیه موردنظر ایجاد کند. البته دوشیدن شیر می‌تواند موجب کاهش احتقان سینه و از بین‌رفتن تحریک سینه نیز شود.
- مقداری روغن نعناع به نوک سینه‌های خود بمالید. مطابق با یک مطالعه انجام‌شده معتبر روغن نعناع فلفلی که با نام اسانس منتول معرفی و شناخته می‌شود، زخم نوک سینه‌ها را تا حد بسیار زیادی بهبود می‌بخشد.
- برای محافظت از ناحیه آسیب‌دیده سینه خود، از محافظ نوک پستان کمک گیرید.
- از محصولاتی که ممکن است موجب تحریک بیش‌تر پستان‌های شما شوند، تا حدامکان استفاده نکنید و به سراغ صابون‌ها و لوسیون‌های بدون عطر و بدون موادشیمیایی یا ارگانیک بروید.
- نوزادان بطورمعمول در طول یک وعده شیردهی، از سینه‌ی دوم آرام‌تر شیر می‌خورند. چراکه احساس گرسنگی کم‌تری دارند. درنتیجه این امر پیشنهاد ما به شما این است که شیردهی را ابتدا از سینه‌ای شروع کنید که مشکلی ندارد یا به عبارت دیگر آسیب کم‌تری دیده است.
- پانسمان هیدروژل طراحی‌شده برای نوک سینه از دیگر روش‌های درمانخو تسکین زخم نوک سینه است. البته پیش از استقلال از این پانسمان از دست‌زدن به نوک سینه یا اطراف نوک سینه خودداری نمایید. چراکه باکتری‌های روی انگشتان دست می‌توانند زیر پانسمان گیر بیفتند. پانسمان سینه خود را حتماً بصورت مرتب و منظم عوض کنید و حتماً با تجویز پزشک از آن بهره گیرید.
- مصرف ایبوپروفن یا استامینوفن معمولی حدود ۳۰ دقیقه پیش از شیردهی می‌تواند موجب کاهش درد و ورم سینه شود. البته برای مصرف این مسکن‌ها در دوران شیردهی حتماً با پزشک خود مشورت نمایید.
- و…
عوارض زخم نوک سینه
زخم سینه در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به ورم پستان یا التهاب آن شود. ورم پستان همچنین ممکن است موجب آبسه شود. درمان آبسه از طریق برش و تخلیه سینه انجام می‌گیرد. شایان ذکر است که عفونت پستان توسط مخمر در زنان شیرده بسیار بیش‌تر مشاهده می‌شود.
مخمر در شیر مادران رشد می‌کند. به همین جهت اگر کودک شما مبتلا به برفک دهان است، پس از شیردهی نوک سینه‌های خود را با آب گرم بشویید تا به این ترتیب شیر اضافی بطورکامل خارج شود.
زمان مراجعه به پزشک
اگر نوک سینه‌های شما دچار ترک یا خونریزی شده است، حتماً به پزشک مراجعه نمایید. چراکه در اینصورت غیر از دردی که تحمل می‌کنید، کودکتان هم ممکن است سینه را به درستی در دهان نگیرد و شیر کافی دریافت نکند.
اگر شیردهی برای شما بیش از حد دردناک است، استفاده درست از شیردوش را یاد بگیرید تا به این ترتیب سطح تولید شیر خود را حفظ کنید و از آسیب بیش‌تر به نوک سینه‌های خود جلوگیری نمایید.
اگر سینه‌های شما زخم است، حدود یک روز شیردهی به کودک خود را متوقف نمایید و از شیردوش برای دوشیدن شیر استفاده نمایید تا به این ترتیب نوک سینه‌های شما فرصت کافی برای التیام داشته باشد. اگر پس از گذشت ۲۴ ساعت، نوک سینه‌های شما همچنان دردناک بود، یا اینکه التهاب، ترشح و خونریزی داشت، حتماً با پزشک خود تماس بگیرید. چراکه باکتری‌ها می‌توانند از طریق زخم وارد سینه شوندخو عفونتی نظیر؛ عفونت پستان یا ماستیت را ایجاد نمایند.
جمع‌بندی
در مطالب فوق به بررسی خونریزی پستان هنگام شیردهی پرداختیم. همانطور که گفتیم ترک خوردن یا خونریزی نوک سینه‌ها در دوران شیردهی یک اتفاق طبیعی نیست و در حقیقت شیردهی نباید همراه با درد باشد. زخم و شکاف نوک پستان در زنان باردار و شیرده به فراوانی مشاهده می‌شود. از مهم‌ترین دلایل بروز زخم نوک سینه می‌توان به بارداری، شیردهی، تغذیه نامناسب نوزاد، پوزیشن نامناسب شیردهی، برفک دهان و… اشاره کرد.
زخم نوک سینه هنگام شیردهی با تکنیک‌های مختلفی نظیر؛ استفاده از پماد مخصوص، شستن نوک سینه‌ها با آب گرم، استفاده از روغن نعناع، استفاده از محافظ نوک پستان و… اشاره کرد.