روش های رفع نفخ شیر مادر؛ علائم نفخ شیر و تغذیه برای از بین بردن نفخ

یکی از مشکلات رایج نوزادان در بدو تولد تا چند ماهگی همان نفخ شیر مادر است که اکثر پدر و مادرها را کلافه و نگران می کند. البته برای رفع این مشکل روش های مختلفی وجود دارند که استفاده از دارو گیاهی، ماساژ، تغذیه، آروغ زدن و … را در بر می گیرند. پس مادران باید غذاهایی حاوی پروبیوتیک مصرف نمایند. زیرا زمانی که مادر غذای مورد نظر را میل می کند نوزاد بعد از دو ساعت شیر را با همان طعم و مزه دریافت می نماید.

نفخ شیر مادر چیست؟

در واقع نفخ شیر مادر همان گازهای جمع شده در معده نوزاد است که از طریق دستگاه گوارش دفع نمی شود. بنابراین انقباضات دردناک شکمی را ایجاد می نماید. این اختلال در سیستم گوارشی نابالغ و ظریف نوزاد امری طبیعی است. همچنین نفخ کودکان از مصرف غذاهایی همچون نوشابه گازدار و لوبیا توسط مادر سرچشمه می گیرد. البته نوزاد با مکیدن پستان مادر یا شیشه شیر، حباب های هوا را به سمت معده هدایت می نماید که همین امر نیز نفخ معده را به دنبال دارد.

برخی مواقع نیز نفخ ناشی از عدم تحمل لاکتوز، سندروم روده تحریک پذیر و عفونت های گوارشی می باشد که اسهال و یبوست نوزاد را به همراه دارد. ناگفته نماند که نفخ نوزاد ناشی از مصرف شیر مادر باعث بی قراری و ناراحتی او می شود که به درمان سریع نیاز دارد.

علائم نفخ شیر مادر

تقریبا اکثر نوزادان در نخست روزهای تولد به نفخ شیر مادر دچار می شوند که دل پیچه یکی از علائم نفخ است. اما علائم زیر احتمال دارد به دلیل نفخ طولانی رخ دهد.

• اگر نوزاد در طول روز بیشتر از یک ساعت گریه می کند و زود عصبانی می شود. این مورد از علائم نفخ طبیعی خبر می دهد و به دلیل سیستم گوارشی توسعه نیافته و کوچک رخ می دهد. البته در صورت تکرار این علائم در هر روز نیاز است که نوزاد را پیش متخصص کودکان برد.
• اگر نوزاد خواب کافی ندارد یا شیر نمی خورد از علائم ناشی از نفخ شیر خبر می دهد.
• در صورتی که نوزاد شیر نمی خورد و به خوبی نمی خوابد. همچنین چهره آن قرمز می شود و به فرم ناراحت کننده ای پاهای خود را به سوی قفسه سینه جمع می نماید نوزاد به نفخ ناشی از مصرف شیر مادر دچار شده است.
• اگر همراه با نفخ موارد زیر مشاهد شود، مراجعه به متخصص کودکان الزامی است.
• استفراغ
• حالت تهوع
• تب
• اسهال
• یبوست

علت نفخ شیر مادر چیست؟

نفخ شیر مادر به محض تولد نوزاد یا چند هفته پس از آن ظاهر می شود و در سن 4-6 ماهگی رفع می گردد. البته در حالت کلی علت نفخ ناشی از شیر مادر به شرح زیر است.

• بلعیدن هوا زمان شیر دادن به نوزاد یا گریه کردن که در بین کودکان امری طبیعی و رایج می باشد.
• سیستم گوارشی نابالغ و توسعه نیافته که پروسه تجزیه شیر را مختل می نماید و نفخ نوزاد را به دنبال دارد.
• حساسیت های غذایی مادر به برخی از رژیم های غذایی یا استفاده از شیر خشک می تواند نفخ را در نوزادان تشدید کند. در حالت کلی تمام نوزادان در چند هفته اول زندگی با نفخ دست و پنجه نرم می کنند.

غذاهای نفخ آور چه مدت در شیر مادر باقی می مانند؟

سینه مادر هر دو ساعت یک بار شیر تازه تولید می کند و در این بازه زمانی مادر هر خوراکی یا نوشیدنی مصرف کرده است در شیر او باقی می ماند. بنابراین به بدن نوزاد انتقال یافته و به نفخ شیر مادر دچار می شود. البته نوزاد به 3 روز زمان نیاز دارد که آن را از بدن خارج نماید.

تاثیر تغذیه بر نفخ شیر مادر

دلایل متعددی برای نفخ شیر مادر وجود داشته و نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند از تمام غذاهای مصرفی مادر تاثیر می پذیرند. بنابراین اگر لبنیات و غذاهای اسیدی بیشتری در رژیم غذایی مادران وجود داشته باشد ناراحتی و کج خلقی نوزاد را به دنبال دارد.

البته با وجود این واقعیت نفخ نوزاد تنها به شیر مادر اختصاص نداشته و کودکانی که از شیرخشک استفاده می کنند نیز دچار نفخ می شوند. پس گاز معده فقط به تغذیه نادرست مادر مرتبط نبوده و دلایلی همچون بلعیدن هوا در زمان مکیدن پستان و یا شیر خشک دارد.

مطلب مشابه: خونریزی پستان هنگام شیردهی؛ دلایل و جلوگیری از آن

نحوه تشخیص نفخ شیر مادر در نوزاد چگونه است؟

نوزادانی که به نفخ شیر مادر مبتلا هستند معمولا کج خلق و عصبانی می شوند. همچنین مدام گریه کرده و پاهای خود را به طرف شکم و سینه جمع می کنند و لگد می زنند که در برخی مواقع در خواب نیز مشکل دارند. بنابراین تمام حرکات نوزادان به این دلیل است تا سیستم گوارش را از حالت انقباض خارج نموده و راحت شوند. البته برخی از نوزادان جهت دفع نفخ به کمک نیاز پیدا می کنند.

نحوه تشخیص نفخ شیر مادر با قولنج

برخی مواقع نوزاد ابتلا به نفخ به قولنج نیز دچار می شود که نفخ با قولنج کاملا متفاوت می باشد. زیرا قولنج از سیستم گوارشی توسعه نیافته فراتر رفته و به علت سیستم عصبی نابالغ یا تحریک بیش از حد رخ می دهد. پس نحوه تشخیص قولنج از نفخ به این شکل است که اگر نوزاد در روز اول تولد گریه را آغاز نماید از قولنج خبر می دهد. همچنین قولنج به طور معمول تسلی ناپذیر بوده و با گریه های شدید، مکرر و جیغ زدن های طولانی همراه می شود.

چه زمانی باید برای نفخ شیر مادر به پزشک مراجعه کرد؟

در صورتی که مادر موارد زیر را در نوزاد خود مشاهده نماید قطعا مراجعه به متخصص کودکان الزامی است.

• اگر نوزاد مدام در یک وزن ثابت بماند و تمایلی به شیر خوردن نداشته باشد.
• زمانی که نوزاد به یبوست دچار می شود و گاز در پشت مدفوع به دام می افتد.
• اگر نوزاد با مصرف شیر خشک جدید یا دارو با واکنش آلرژیکی همچون مشکل تنفسی، تورم صورت، بثورات پوستی، استفراغ و کهیر مواجه می گردد.

درمان نفخ شیر مادر با ماساژ

ماساژ شکم نوزاد یکی از بهترین روش های خانگی رفع نفخ شیر مادر است که به آرام شدن سیستم گوارش او کمک شایانی می کند. پس درمان نفخ نوزاد با ماساژ به شرح زیر است.

• مادر باید زیر شکم نوزاد را با ساعد نگه داشته و یا روی زانوهای خود به پشت خوابانده و پشت او را به آرامی ماساژ دهد. فشار کمی به شکم نوزاد وارد می شود علاوه بر دفع گاز معده، آرامش خاصی به او می بخشد.
• مادر نوزاد را به پشت خواباند و حرکت دوچرخه را روی پای او پیاده نماید. پس با این روش زانوها را خیلی آرام به طرف شکم فشار داده و بعد از 10 ثانیه رها کنید. تکرار این حرکت هوای حبس شده در معده را به خارج از شکم هدایت می کند.
• ماساژ شکم به غیر از رفع نفخ نوزادان می تواند عضلات آنها را جهت بلند کردن سر، خزیدن و راه رفتن را تقویت نماید. الته در این شرایط نباید بر روی شکم خوابانده شود که احتمال سندرم مرگ ناگهانی افزایش می یابد.
• یکی دیگر از روش های ماساژ جهت رفع نفخ این است که مادر به آرامی شکم نوزاد را مالش داده و بعد سایر قسمت های بدن همچون پاها، شانه ها و پشت را نیز از قلم نیندازد. زیرا این حرکات کمک شایانی به سیستم ایمنی نوزاد نموده و او را آرام می کند تا گاز معده دفع گردد.

درمان نفخ شیر مادر با داروی گیاهی

درمان نفخ شیر مادر با مصرفی برخی از داروهای گیاهی امکان پذیر می باشد. همچنین ترکیب ترنجبین با آب ولرم، بابونه، عرق شیرین بیان، گلاب، ترکیب دمنوش زنجبیل و رازیانه و نعناع نیز می تواند نفخ نوزادان را رفع نماید. پس از پرمصرف ترین داروهای گیاهی برای مادران شیرده می توان به موارد زیر اشاره کرد.

مادران شیرده عرق نعناء را همراه با عسل و به صورت شربت بعد از هر وعده غذایی مصرف نمایند. همچنین نوزادان از طریق شیر مادر با طعم عرق نعناع آشنا می شوند.

مادران شیرده یک قاشق چایخوری زیره را با یک قاشق رازیانه دم کرده و با عسل شیرین کنند. سپس در طول روز و بعد از نهار و شام دو مرتبه میل نمایند. این دم کرده علاوه بر رفع نفخ شکم نوزادان، شیر مادران را نیز افزایش می دهد.

راه های رفع نفخ شیر مادر

نفخ شیر مادر با روش های مختلفی از جمله داروی گیاهی، ماساژ و … قابل رفع می باشد. البته این روش ها بسته به نیاز نوزاد و تجربه مادر یا اطرافیان به کار برده می شوند که موارد زیر را در بر می گیرند.

تکنیک لب های مهر و موم شده

یکی از ساده ترین روش ها جهت رفع نفخ شیر مادر در نوزادان همان تکنیک لب های مهر و موم شده است که میزان هوای بلعیده شده را به حداقل می رساند. پس در صورت مکیدن پستان یا شیشه شیر باید مادر از چسباندن لب های نوزاد به آن اطمینان یابد.

• شیشه شیر به حالت کج و با زاویه 30-40 درجه گرفته شود.
• بعد از شیر دادن نوزاد باید در آغوش و به حالت ایستاده گرفته شود. (آروغ گرفتن)

تغییر مارک شیر خشک با توصیه پزشک

• نوزاد روی دست پدر یا مادر بر روی شکم گذاشته شود تا گاز معده به آسانی خارج گردد.
• مادر با آرامش کامل شیر را به نوزاد بدهد تا از ورود هوا به داخل روده نوزاد جلوگیری نماید. سپس از طریق نفس های او باد خارج شود. البته یکی از دلایل نیاز نوزاد به آروغ زدن این است که کودک در اواسط شیردهی از شیشه شیر یا پستان مادر دور می شود. بنابراین چنین رفتاری به تجمع گاز در معده مرتبط بوده و ناشی از احساس سیری نمی باشد.
• بهترین حالت قرارگیری نوزاد برای تغذیه از شیر مادر این است که به صورت عمودی باشد تا هوای کمتری به روده راه پیدا کند. همچنین نوزادی که با شیشه شیر تغذیه می کند باید مدام سر شیشه شیر مورد آزمایش قرار گیرد. همچنین مادران باید نوک پستان خود را به طور کامل در دهان نوزاد بگذارند.
• تکان دادن زیاد شیشه شیر باعث می شود که حباب های هوا به داخل شیر نفوذ کند.
• قبل از تبدیل نمودن گریه نوزاد به جیغ و داد بهتر است به او شیر دهند. ناگفته نماند که گریه کردن در نوزادان امر غیر قابل پیش بینی بوده و مشکلی ایجاد نمی کند. اما هر چقدر گریه نوزاد طولانی تر شود هوای بیشتری بلعیده و دچار نفخ می شود.
• شربت گریپ میکسچر یکی دیگر از راه های رفع نفخ ناشی از شیر مادر است. زیرا این شربت حاوی گیاهانی همچون زنجبیل، رازیانه، نعناع و بی کربنات سدیم است که درد ناشی از نفخ را تسکین می بخشد. البته مصرف این شربت باید با دستور پزشک باشد.
• اگر سن نوزاد بیشتر از 6 ماه می باشد بهترین راه برای رفع نفخ، مصرف آب و گلابی یا پوره کدو تنبل است.

تغذیه نوزاد با چای بابونه و با دستور پزشک

تغذیه مادر و نوزاد با پروبیوتیک ها می تواند نفخ ناشی از شیر مادر را کاهش و یا رفع نماید. زیرا پروبیوتیک ها نوعی از باکترها هستند که پشتیبانی برای سیستم گوارش محسوب می شوند. همچنین به طور طبیعی در خوراکی های تخمیر شده همچون کیمچی، پنیر، ماست، دوغ، انواع مکمل ها و شیر خشک ها یافت می شوند.

• البته مواد غذایی حاوی پروبیوتیک با هدف کاهش یا رفع نفخ شکم به بازار عرضه می گردند و هیچ گونه عوارضی برای نوزاد و مادر ندارند.
• مادران شیرده باید برنج سفید را با کمی شوید یا زیره مصرف نمایند.
• مصرف گوشت های سفید، گوشت گوساله و گاو برای مادران شیرده توصیه نمی شود.
• حمام آب گرم یکی دیگر از کاربردی ترین روش های رفع نفخ نوزادان است.
• نوزاد به پشت خوابانده و باسن و پاهای او را به گونه ای حرکت دهید که انگار در حال پدال زدن دوچرخه است.
• قطره های ضد نفخ حاوی سایمتیکون که بدون نسخه هستند واکنش خوبی به گازهای معده نوزاد نشان می دهند. البته این دارو نباید بدون مشورت پزشک مصرف شود.

سخن آخر

نفخ شیر مادر دلایل مختلفی همچون عدم بلع درست، سیستم گوارش نابالغ و مواد غذایی که مادر شیرده مصرف می نماید بستگی دارد. همچنین نفخ نوزادان باعث بی قراری و دردهای شکم می شود که برخی مواقع یبوست و بیماری های گوارشی را به دنبال دارد. البته روش های مختلفی برای رفع نفخ شیر مادر وجود دارند که ماساژ، استفاده از داروهای گیاهی، حمام آب گرم، مصرف شربت گریپ میکسچر و … را در بر می گیرند.